این سوره، در «مدینه» نازل شده و داراى 24 آیه است

محتواى سوره حشر

این سوره که بیشتر ناظر به داستان مبارزه مسلمانان، با جمعى از یهود به نام «یهود بنى نضیر» است و سرانجام منتهى به بیرون راندن همه آنها از «مدینه» و پاکسازى این سرزمین مقدس شد، از سوره هاى مهم و بیدارگر و تکان دهنده قرآن مجید است، و تناسب بسیار نزدیکى با آخرین آیات سوره قبل دارد که وعده پیروزى و رستگارى در آن به «حزب اللّه» داده شده است، و در حقیقت این یک نمونه روشن آن پیروزى است.
محتواى این سوره را مى توان در شش بخش خلاصه کرد:
در بخش اول که تنها یک آیه است و مقدمه اى براى مباحث مختلف این سوره محسوب مى شود، سخن از تسبیح و تنزیه عمومى موجودات در برابر خداوند عظیم و حکیم است.
در بخش دوم که از آیه 2 تا آیه 10 (مجموعاً 9 آیه) است ماجراى درگیرى مسلمان را با یهود پیمان شکن مدینه، بازگو مى کند.
در بخش سوم که از آیه 11 تا 17 را تشکیل مى دهد داستان منافقان مدینه آمده است; که با یهود در این برنامه، همکارى نزدیک داشتند.
بخش چهارم که چند آیه بیشتر نیست مشتمل بر یک سلسله اندرزها و نصایح کلى نسبت به عموم مسلمانان است و در حقیقت به منزله نتیجه گیرى از ماجراهاى فوق مى باشد.
بخش پنجم که فقط یک آیه است (آیه 21) توصیف بلیغى است از قرآن مجید و بیان تأثیر آن در پاکسازى روح و جان.
و بالاخره در بخش ششم که آخرین بخش این سوره است و از آیه 22 شروع و به آیه 24 ختم مى شود قسمت مهمى از اوصاف جمال و جلال خدا و اسماء حسناى او را بر مى شمرد که به انسان در طریق معرفة اللّه کمک شایان مى کند.
ضمناً نام این سوره از آیه دوم آن گرفته شده که سخن از «حشر» یعنى «اجتماع یهود براى کوچ کردن از مدینه»، و یا حشر مسلمین براى بیرون راندن آنها به میان آمده است، و از اینجا روشن مى شود که، این حشر ارتباطى با حشر در قیامت ندارد.
بعضى، نام این سوره را سوره «بنى نضیر» گفته اند، چرا که قسمت عمده آیاتش پیرامون آنها است.
و بالاخره این سوره نیز، یکى از سوره هاى مسبحات است، که با تسبیح خداوند شروع شده، و اتفاقاً پایان آن نیز با تسبیح الهى است.

فضیلت تلاوت این سوره

براى این سوره، فضیلت بسیار گفته شده، از جمله در حدیثى از پیغمبر گرامى(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: وَ مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْحَشْرِ لَمْ تَبْقَ جَنَّةٌ وَ لانَارٌ وَ لاعَرْشٌ وَ لاکُرْسِیٌّ وَ لاحِجَابٌ وَ لا السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ لاَ الأَرَضُونَ السَّبْعُ وَ الْهَوَامُّ وَ الرِّیَاحُ وَ الطَّیْرُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ الْمَلائِکَةُ إِلاّ صَلَّوْا عَلَیْهِ وَ اسْتَغْفَرُوا لَهُ وَ إِنْ مَاتَ مِنْ یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ مَاتَ شَهِیداً!: «هر کس سوره حشر را بخواند، تمام بهشت، دوزخ، عرش، کرسى، حجاب، آسمانها و زمینهاى هفتگانه و حشرات و بادها و پرندگان و درختان و جنبندگان و خورشید و ماه و فرشتگان، همگى بر او رحمت مى فرستند، و براى او استغفار مى کنند، و اگر در آن روز یا در آن شب بمیرد، شهید مرده است».(1)
و در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: مَنْ قَرَأَ إِذا أَمْسَى الرَّحْمنَ وَ الْحَشْرَ وَکَّلَ اللّهُ بِدارِهِ مَلَکاً شاهِراً سَیْفَهُ حَتّى یُصْبِحَ: «هر کس سوره الرحمن و حشر را به هنگام غروب بخواند، خداوند فرشته اى را با شمشیر برهنه مأمور حفاظت خانه او تا صبح مى کند».(2)
بدون شک، اینها همه آثار اندیشه در محتواى سوره است که از قرائت آن ناشى مى شود و در زندگى انسان پرتوافکن مى گردد.

1 و 2 ـ «مجمع البیان»، جلد 9، صفحات 255 و 256، حدیث اول را نیز «قرطبى» در آغاز همین سوره آورده است.