این عمل، از نظر فقه اسلامى احکام مختلفى بر حسب اختلاف شرائط دارد، و به اصطلاح به احکام خمسه تقسیم مى شود، یعنى: گاه حرام است و این در صورتى است که موجب اذیت و آزار و هتک حیثیت مسلمانى گردد (همان گونه که در آیات فوق به آن اشاره شده بود) و چنین نجوائى نجواى شیطانى است که هدفش غمگین ساختن مؤمنان است.
در مقابل، گاه حکم وجوب به خود مى گیرد، و این در صورتى است که مسأله سرّى لازمى در میان باشد که افشاى آن خطرناک، و عدم ذکر آن نیز موجب تضییع حق، و یا خطرى براى اسلام و مسلمین است.
و گاه متصف به استحباب مى شود و آن در جائى است که انسان براى انجام کارهاى نیک و بر و تقوا، به سراغ آن رود، و همچنین حکم کراهت و اباحه.
ولى اصولاً، هرگاه هدف مهمترى در کار نباشد، نجوا کردن کار پسندیده اى نیست، و بر خلاف آداب مجلس است; زیرا نوعى بى اعتنائى یا بى اعتمادى نسبت به دیگران محسوب مى شود، لذا در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: إِذَا کُنْتُمْ ثَلاثَةً فَلایَتَنَاجَ اثْنَانِ دُونَ صاحِبِهُما، فَإِنَّ ذَلِکَ یَحْزُنُهُ: «هنگامى که سه نفر باشید دو نفر از شما جداى از شخص سوم، به نجوا نپردازد چرا که این امر نفر سوم را غمگین مى کند».(1)
در حدیث دیگرى از «ابو سعید (خدرى)» مى خوانیم که مى گوید: ما براى اجراى دستورات پیامبر(صلى الله علیه وآله) در شبها ـ که گاهى مطلب لازمى پیش مى آمد ـ به تناوب در نزدیکى اقامتگاه آن حضرت، مراقب بودیم، یک شب عده زیادى گرد هم آمده بودند، و آهسته سخن مى گفتیم، پیامبر(صلى الله علیه وآله) بیرون آمد فرمود: ما هذِهِ النَّجْوى؟ أَ لَمْ تُنْهَوا عَنِ النَّجْوى؟: «این سخنان در گوشى چیست؟ آیا شما از نجوا نهى نشده اید»؟!.(2)
از روایات متعددى نیز استفاده مى شود که شیطان براى غمگین ساختن مؤمنان، از هر وسیله اى استفاده مى کند، نه فقط از نجوا، بلکه گاه در عالم خواب، صحنه هائى در برابر چشم او مجسم مى کند، که موجب اندوه او شود و دستور داده شده است که مؤمنان در این گونه موارد، با پناه بردن به ذات پاک خدا و توکل بر او این گونه القائات شیطانى را از خود دور کنند.(3)

* * *

1 ـ تفسیر «مجمع البیان»، ذیل آیات مورد بحث، و «درّ المنثور»، جلد 6، صفحه 184، و «اصول کافى»، جلد 2، صفحه 483، احادیث 1 و 2، باب المناجات.
2ـ «درّ المنثور»، جلد 6، صفحه 184.
3ـ براى آگاهى از این روایات به تفسیر «نور الثقلین»، جلد 5، صفحات 261 و 262، احادیث 31 و 32 مراجعه شود.