این سوره، در «مدینه» نازل شده و داراى 29 آیه است


محتواى سوره حدید

با توجه به این که این سوره از سوره هائى است که، در «مدینه» نازل شده و حتى ادعاى اجماع بر «مدنى» بودن آن کرده اند، طبعاً خصائص سوره هاى مدنى را دارا است، و علاوه بر تحکیم پایه هاى عقیدتى، به دستورهاى عملى متعددى مخصوصاً در زمینه هاى اجتماعى و حکومتى مى پردازد که نمونه هاى آن را در آیات 10 و 11 و 25 ـ به خواست خدا ـ خواهیم دید.
محتواى این سوره را به هفت بخش، مى توان تقسیم کرد:
1 ـ آیات نخستین سوره بحث جامع و جالبى پیرامون توحید و صفات خدا دارد و در حدود بیست صفت، از صفات الهى در آن منعکس است که درک آنها انسان را در سطح بالاى معرفت الهى، قرار مى دهد.
2 ـ بخش دیگرى، از عظمت قرآن این نور الهى که در ظلمات شرک تابید سخن مى گوید.
3 ـ در بخش سوم، از وضع مؤمنان و منافقان در قیامت، که گروه اول در پرتو نور ایمان راه خود را به سوى بهشت مى گشایند، و گروه دوم، در ظلمات شرک و کفر مى مانند، بحث مى کند.
و به این ترتیب، اصول سه گانه اسلام یعنى توحید، و نبوت، و معاد در این سوره به خوبى منعکس است.
4 ـ در بخش دیگرى دعوت به ایمان و خروج از شرک، و سرنوشت جمعى از اقوام کافر پیشین منعکس شده است.
5 ـ بخش مهمى از این سوره پیرامون انفاق در راه خدا و مخصوصاً براى تقویت پایه هاى جهاد فى سبیل الله، و بى ارزش بودن اموال دنیا مى باشد.
6 ـ در بخشى کوتاه، اما گویا و مستدل، سخن از عدالت اجتماعى به میان آمده، که یکى از اهداف مهم انبیاء است.
7 ـ و بالاخره در بخش دیگرى مسأله رهبانیت و انزواى اجتماعى مورد مذمت قرار گرفته، و جدائى خط اسلام از آن، مشخص شده است.
البته در لابلاى این بحثها، نکات دیگرى به تناسب آمده، و در نهایت مجموعه اى بیدارگر و هدایت آفرین را تشکیل داده است.
ضمناً نام گذارى این سوره به «حدید»، به خاطر تعبیرى است که در آیه 25 سوره آمده است.

فضیلت تلاوت سوره حدید

در روایات اسلامى نکته هاى جالب توجهى، پیرامون فضیلت تلاوت این سوره، آمده، البته تلاوتى که توأم با فکر، و تفکرى که توأم با عمل باشد.

در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْحَدِیدِ کُتِبَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ: «کسى که سوره حدید را بخواند، در زمره کسانى که به خدا و پیامبرش ایمان آورده اند، نوشته خواهد شد».(1)
در حدیث دیگرى از همان حضرت(صلى الله علیه وآله) نقل شده که قبل از خواب، «مسبّحات» را تلاوت مى فرمود (مسبّحات سوره هائى است که با «سَبَّحَ لِلّه» یا «یُسَبِّحُ لِلّه» آغاز مى شود و آن پنج سوره است: سوره حدید، حشر، صف، جمعه و تغابن) و مى فرماید: إِنَّ فِیْهِنَّ آیَةً أَفْضَلَ مِنْ أَلْفِ آیَة: «در آنها آیه اى است که از هزار آیه برتر است»!.(2)
البته، پیامبر(صلى الله علیه وآله) این آیه را تعیین نفرموده، ولى بعضى از مفسران احتمال داده اند: منظور آخرین آیه سوره «حشر» است، هر چند دلیل روشنى براى این معنى در دست نیست.(3)
در حدیث دیگرى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم: مَنْ قَرَأَ الْمُسَبِّحاتِ کُلَّها قَبْلَ أَنْ یَنامَ لَمْ یَمُتْ حَتّى یُدْرِکَ الْقائِمَ(علیه السلام) وَ إِنْ ماتَ کانَ فِى جَوارِ رَسُولُ اللّهِ(صلى الله علیه وآله): «کسى که مسبّحات (سوره هاى پنجگانه فوق) را بخواند از دنیا نمى رود، تا حضرت مهدى(علیه السلام) را درک کند، و اگر قبلاً از دنیا برود در جهان دیگر در همسایگى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) خواهد بود».(4)

1 ـ «مجمع البیان»، آغاز سوره «حدید».
2 ـ همان مدرک با اضافه «درّ المنثور»، جلد 6، صفحه 170.
3 ـ «مجمع البیان»، آغاز سوره «حدید».
4 ـ «کافى»، جلد 2، صفحه 620، حدیث 3.