به راستى تعبیرى رساتر از آنچه در آیات فوق آمده براى درهم شکستن ارزش هاى دروغین پیدا نمى شود، براى دگرگون ساختن جامعه اى که محور سنجش شخصیت افراد در آن، تعداد شتران، مقدار درهم و دینار، و تعداد غلامان و کنیزان و خانه ها و وسائل تجملى است، تا آنجا که تعجب مى کنند چرا «محمّد»(صلى الله علیه وآله) یتیم و از نظر مادى، فقیر به نبوت برگزیده شده، اساسى ترین کار این است که این چهارچوب هاى غلط ارزشى درهم شکسته شود، و بر ویرانه آن ارزش هاى اصیل انسانى، تقوا و پرهیزگارى، و علم و دانش، ایثار و فداکارى، شهامت و گذشت بنا شود، در غیر این صورت همه اصلاحات، روبنائى و سطحى، و ناپایدار خواهد بود.
و این، همان کارى است که اسلام و قرآن و شخص پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) به عالى ترین وجهى انجام داد، و به همین دلیل، جامعه اى که از عقب افتاده ترین و خرافى ترین جوامع بشرى بود، در مدتى کوتاه، آن چنان رشد و نمو کرد که در صف اول قرار گرفت.
جالب این که در حدیثى از پیغمبر گرامى(صلى الله علیه وآله) در تکمیل این برنامه مى خوانیم: لَوْ وَزَنَتِ الدُّنْیا عِنْدَ اللّهِ جَناحَ بَعُوضَة ما سَقَى الْکافِرَ مِنْها شَرْبَةَ ماء: «اگر دنیا به اندازه بال مگسى نزد خدا وزن داشت خداوند به کافر حتى یک شربت آب نمى نوشانید».(1)
امیرمؤمنان على(علیه السلام) نیز در «خطبه قاصعه» سخن را در این زمینه به اوج رسانده مى فرماید:
«موسى بن عمران(علیه السلام) با برادرش وارد بر فرعون شدند، در حالى که لباس هاى پشمین بر تن داشتند و در دست هر کدام عصاى (چوپانى) بود، با او شرط کردند که اگر تسلیم فرمان خدا شود، حکومت و ملکش باقى مى ماند، و عزت و قدرتش دوام خواهد یافت، اما او گفت: آیا از این دو تعجب نمى کنید؟ که با من شرط مى کنند بقاى ملک و دوام عزتم بستگى به خواسته آنها دارد، در حالى که فقر و بیچارگى از سر و وضعشان مى بارد! (اگر راست مى گویند) پس چرا دستبندهائى از طلا به آنها داده نشده است»؟
«این سخن را فرعون به خاطر بزرگ شمردن طلا، و جمع آورى آن، و تحقیر پشمینه پوشى گفت».
«اگر خدا مى خواست به هنگام بعثت پیامبرانش، درهاى گنج ها و معادن طلا و باغ هاى سبز و خرم را به روى آنان بگشاید، مى گشود، و اگر اراده مى کرد، پرندگان آسمان و حیوانات وحشى زمین را همراه آنان گسیل مى داشت، ولى اگر این کار را مى کرد آزمایش مردم از میان مى رفت و پاداش و جزا بى اثر مى شد»!.
و در قسمت دیگرى از همین خطبه مى فرماید:
«مگر نمى بینید خداوند انسان ها را، از زمان آدم تا آخر جهان، با سنگ هائى که نه زیانى مى رسانند و نه سودى، نه مى بینند و نه مى شنوند، آزمایش نموده، این سنگ ها را خانه مقدس خود (کعبه) قرار داده، و آن را موجب پایدارى و قوام مردم ساخته است، آن را در پر سنگلاخ ترین مکان ها، و بى گیاه ترین نقاط روى زمین، در تنگناى دره هائى مستقر ساخته، در میان کوه هاى خشن، شن هاى متراکم، چشمه هاى کم آب، آبادى هاى جدا و پر فاصله، که هیچ مرکبى به راحتى در آن زندگى نمى کند، و سپس آدم و فرزندانش را فرمان داد، که به آن سو توجه کنند و آن را مرکز تجمع خود سازند....».
«اگر خدا مى خواست خانه مقدسش، و محل انجام مناسک حج را در میان باغ ها و نهرها و زمین هاى هموار و پر درخت و آباد، که داراى خانه ها و کاخ هاى بسیار و آبادى هاى به هم پیوسته، در میان گندم زارها و باغ هاى پر گل و گیاه، در میان بستان هاى زیبا و سرسبز و پرآب، در وسط باغستانى بهجت زا با جاده هاى راحت و آباد، قرار دهد، توانائى داشت، ولى در این حالت آزمایش و امتحان ساده تر بود، و پاداش و جزا نیز کمتر (و مردم به ارزش هاى فریبنده ظاهرى مشغول مى شدند و از ارزش هاى واقعى الهى غافل مى گشتند)».(2)
به هر حال، اساس انقلاب اسلامى انقلاب ارزشهاست، و اگر مسلمانان امروز در شرائطى سخت و ناگوار، تحت فشار دشمنان بى رحم و خونخوار قرار گرفته اند به خاطر همین است که آن ارزش هاى اصیل را رها ساخته، بار دیگر ارزش هاى جاهلى در میان آنان رونق گرفته است، مقیاس شخصیت، مال و مقام دنیا شده، و علم و تقوا و فضیلت را به فراموشى سپرده اند، در زرق و برق مادى فرو رفته، و از اسلام، بیگانه شده اند، و تا چنین است باید کفاره این خطاى بزرگ را بپردازند، و تا تحول را از ارزش هاى حاکم بر وجودشان شروع نکنند، مشمول الطاف الهى نخواهند شد که: إِنَّ اللّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْم حَتّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ.(3)

* * *

1 ـ تفسیر «کشّاف»، جلد 4، صفحه 250.
2 ـ «نهج البلاغه»، خطبه 192 (خطبه قاصعه).
3 ـ رعد، آیه 11.