مشرکان عرب، بت هاى زیادى داشتند، ولى از میان آنها سه بت «لات»، «عزى» و «منات» بدون شک از اهمیت و شهرت خاصى برخوردار بودند.
درباره اسم گذارى این بت هاى سه گانه به این نام ها، و همچنین سازنده نخستین این بت ها، و محل و طایفه اى که آنها را مى پرستیدند، گفتگو و اختلاف است، و ما تنها به آنچه در کتاب «بلوغ الارب فى معرفة احوال العرب» آمده است، در اینجا اکتفاء مى کنیم:
«نخستین بت معروفى را که عرب انتخاب کرد، بت «منات» بود، که بعد از آن که «عمرو بن لحى» بت پرستى را از «شام» به «حجاز» منتقل کرد، ساخته شد، این بت در منطقه اى در کنار «دریاى احمر»، در میان «مدینه» و «مکّه»، قرار داشت، و همه اعراب براى آن احترام قائل بودند، و نزد آن قربانى مى کردند، ولى بیش از همه دو قبیله «اوس» و «خزرج» به آن اهمیت مى دادند، تا این که در سال هشتم هجرت که سال «فتح مکّه» بود، به هنگامى که پیامبر(صلى الله علیه وآله) از «مدینه» به سوى «مکّه» مى رفت، امیرمؤمنان على(علیه السلام) را فرستاد و آن را در هم شکست.
عرب جاهلى، مدتى بعد از ساختن بت «منات»، به سراغ «لات» رفت که به صورت سنگى چهار گوشه بود، و در سرزمین «طائف» قرار داشت، همانجا که امروز مناره طرف چپ مسجد «طائف» قرار دارد، خدمه این بت بیشتر طایفه «ثقیف» بودند، هنگامى که آنها مسلمان شدند، پیامبر(صلى الله علیه وآله) «مغیره» را فرستاد و آن را در هم شکست و در آتش سوزاند.
سومین بتى را که عرب جاهلى انتخاب کرده بود، «عزى» و در محلى در مسیر «مکّه» به سوى «عراق» نزدیک «ذات عرق» قرار داشت، و «قریش» براى آن اهمیت فراوانى قائل بود.
آنها به این بت هاى سه گانه تا آن اندازه اهمیت مى دادند که به هنگام طواف اطراف خانه خدا مى گفتند: وَ اللاّتِ وَ الْعُزّى، وَ مَناة الثّالِثَة الاُخْرى، فَاِنَّهُنَّ الْغَرانِیْقُ الْعُلى، وَ اِنَّ شَفاعَتَهُنَّ لَتُرْتَجى: «لات، عزى و منات، پرندگان زیباى بلند مقامى هستند که از آنها امید شفاعت مى رود»!!
و آنها را دختران خدا مى پنداشتند (ظاهر این است که آنها را تمثال فرشتگانى مى پنداشتند، که آنها را دختران خدا مى خواندند).(1)
عجیب این که در نامگذارى آنها نیز، غالباً از اسماء خداوند استفاده کرده بودند، منتها با علامت «تأنیث»! تا بیانگر اعتقاد فوق باشد، به این ترتیب که «اللات» در اصل «اللاهة» بود، سپس حرف «هـ » ساقط شد و «اللات» شده است(2) و «العزى» مؤنث «اعز» است، و «منات» از «مَنَى اللّهُ الشَّىءَ» به معنى تقدیر چیزى از ناحیه خدا گرفته شده است.
بعضى نیز آن را از ماده «نوء» مى دانند، که عبارت بود از ستارگانى که عرب اعتقاد داشت به هنگام طلوع آنها بارانى همراه دارد، و بعضى آن را از ماده «منى» (بر وزن سعى)، به معنى ریختن خون دانسته اند، زیرا خون هاى قربانى را در کنار آن مى ریختند.(3)
به هر حال، عرب تا آن اندازه براى این بت ها احترام قائل بود که نام هائى همچون «عبد العزى» و «عبد منات» براى افراد یا براى بعضى از قبائل انتخاب مى کردند.(4)

* * *

1 ـ «بلوغ الارب فى معرفة احوال العرب»، جلد 2، صفحات 202 و 203.
2 ـ واژه «اللات» طبق این معنى باید به صورت «اللاة» (با تاء گرد) نوشته شود، ولى چون در حالت وقفى تبدیل به «هاء» مى شود، و با «اللّه» ممکن است اشتباه شود، آن را به صورت «اللات» نوشته اند.
3ـ احتمال اول در «کشاف»، و احتمال دوم در «بلوغ الارب» آمده است.
4 ـ «بلوغ الارب»، جلد 2، صفحات 202 و 203.