این سوره، در «مکّه» نازل شده و داراى 62 آیه است


محتواى سوره «النّجم»

این سوره، به گفته بعضى: نخستین سوره اى است که پیامبر(صلى الله علیه وآله) بعد از علنى کردن دعوت خود، آن را آشکارا و با صداى بلند در حرم «مکّه» تلاوت کرد، و مشرکان به آن گوش دادند، و همه مؤمنان آن روز، و حتى مشرکان سجده کردند!.(1)
این سوره، به عقیده بعضى از مفسران: در ماه مبارک «رمضان» سال پنجم بعثت نازل گردید.(2)
بعضى گفته اند: این سوره نخستین سوره اى است که آیه «سجده واجب» در آن نازل گردیده،(3) ولى با توجه به این که طبق نقل معروف، سوره «اقرأ» قبل از آن نازل شده، و در پایان آن، آیه سجده است، این نقل بعید به نظر مى رسد.
به هر حال، این سوره به خاطر «مکّى» بودنش بحث هائى از اصول اعتقادى، مخصوصاً «نبوت» و «معاد» دارد، و با تهدیدهاى کوبنده و انذارهاى مکرر به بیدارى کفار مى پردازد.
محتواى این سوره را در هفت بخش مى توان خلاصه کرد:
1 ـ در آغاز سوره، بعد از سوگند پر معنائى، از حقیقت وحى سخن مى گوید، و تماس مستقیم پیامبر(صلى الله علیه وآله) را با پیک وحى «جبرئیل» روشن مى سازد، و ساحت مقدس پیامبر(صلى الله علیه وآله) را از این که چیزى جز وحى الهى بگوید مبرا مى کند.
2 ـ در بخش دیگرى از این سوره، از «معراج پیامبر» سخن گفته، و گوشه هائى از آن را با عباراتى کوتاه و پر معنى مجسم مى کند، که آن نیز رابطه مستقیمى با وحى دارد.
3 ـ سپس به خرافات مشرکان در زمینه بت ها، و عبادت فرشتگان، و امور دیگرى که جز از روى هوا و هوس نبود، پرداخته، و آنها را سخت در این رابطه نکوهش مى کند، و از پرستش آنها برحذر مى دارد، و با منطقى نیرومند این معنى را اثبات مى نماید.
4 ـ در بخش دیگرى، راه توبه را به روى این منحرفین و عموم گنهکاران باز مى کند، و آنها را به «مغفرت واسعه» حق، نوید مى دهد، و تأکید مى کند: هر کس مسئول اعمال خویش است، و هیچ کس بار گناه دیگرى را بر دوش نمى کشد.
5 ـ براى تکمیل این اهداف، در بخش دیگرى از این سوره، گوشه هائى از مسأله «معاد» را منعکس مى سازد، و دلیل روشنى براى این مسأله از آنچه در نشأه دنیا وجود دارد، اقامه مى کند.
6 ـ مطابق معمول، اشاراتى به سرنوشت دردناک اقوام پیشین که در طریق دشمنى با حق پافشارى و لجاج و عناد داشتند، (همچون اقوام عاد و ثمود و نوح و لوط) مى کند، تا غافلان بى خبر را از این طریق بیدار سازد.
7 ـ و سرانجام، سوره را با امر به سجده و عبادت براى پروردگار پایان مى بخشد.
از امتیازات این سوره، آیات کوتاه و آهنگ خاص این آیات است، که به مفاهیم آن نفوذ عمیقى مى دهد، و قلب و روح خفتگان را بیدار کرده، همراه خود به آسمان ها مى برد.
ضمناً نام گذارى این سوره به «النجم»، به خاطر نخستین آیه این سوره است.

1 ـ تفسیر «روح البیان»، جلد 9، صفحه 208.
2 ـ همان مدرک.
3 ـ تفسیر «مراغى»، جلد 27، صفحه 41.

فضیلت تلاوت این سوره

در روایات، فضائل مهمى براى تلاوت این سوره بیان شده است:
در حدیثى از رسول اللّه(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: مَنْ قَرَاَ سُورَةَ النَّجْمِ أُعْطِىَ مِنَ الاَجْرِ عَشْرُ حَسَنات، بِعَدَدِ مَنْ صَدَّقَ بِمُحَمَّد(صلى الله علیه وآله) وَ مَنْ جَحَدَ بِهِ: «هر کس سوره «النجم» را بخواند، خداوند به عدد هر یک از کسانى که به پیامبر ایمان آوردند و کسانى که او را انکار کردند، ده حسنه به او عطا مى کند».(1)
و در حدیثى از امام «صادق جعفر بن محمّد»(علیه السلام) مى خوانیم: مَنْ کانَ یُدْمِنُ قِرائَةَ «وَ النَّجْمِ» فِی کُلِّ یَوْم، أَوْ فِی کُلِّ لَیْلَة، عاشَ مَحْمُوداً بَیْنَ النّاسِ، وَ کانَ مَغْفُوراً لَهُ وَ کانَ مُحَبَّباً بَیْنَ النّاسِ: «کسى که پیوسته سوره «النجم» را در هر روز، یا در هر شب تلاوت کند، در میان مردم فردى شایسته شناخته مى شود، خداوند او را مى آمرزد، و محبوبیت در میان مردم به دست مى آورد».(2)
مسلماً چنین پاداش هاى عظیمى، از آن کسانى است که تلاوت این سوره را وسیله اى براى اندیشیدن، و سپس عمل قرار دهند، و تعلیمات مختلف این سوره در زندگى آنها پرتوافکن شود.

1 ـ «مجمع البیان»، جلد 9، صفحه 170.
2 ـ «بحار الانوار»، جلد 92، صفحه 305.