در مورد این آیه، شأن نزول هاى متعددى نقل شده است، از جمله:
از «کلبى» نقل شده که این درباره مشرکین نازل گردیده، به این بیان:
پس از شهادت «حمزه» ـ در نبرد احد ـ مشرکان به وعده اى که به «وحشى» در مورد قتل «حمزه» داده بودند، وفا نکردند.
«وحشى» خود و طرفدارانش پشیمان شدند، نامه اى به رسول خدا(صلى الله علیه وآله)نوشتند که ما پشیمان شده ایم، ولى بر اساس آنچه شما در «مکّه» فرموده اید ـ که افراد مشرک گناهکار و... در اسلام پذیرفته نمى شوند ـ خود را واجد ایمان آوردن نمى دانیم; چرا که ما مرتکب همه این گناهان شده ایم، در اینجا بود که آیه «اِلاّ مَنْ تابَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً...» نازل شد،(1) و رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به آنها اعلام نمود.
آنها در پاسخ نوشتند: ما خوف آن را داریم که نتوانیم عمل صالح انجام دهیم و مشمول این آیه نشویم، آیه مورد بحث نازل شد و رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به آنها اعلام فرمود.
باز نوشتند: ما خوف آن را داریم که تحت عنوان «مشیت» (لِمَنْ یَشاءُ) قرار نگیریم، در اینجا آیه «یا عِبادِىَ الَّذِیْنَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِم لاتَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ اِنَّ اللّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیْعاً» نازل شد و رسول خدا(صلى الله علیه وآله) پیام فرستاد.
«وحشى» و تمام اصحابش مسلمان شدند و به خدمت رسول خدا(صلى الله علیه وآله)رسیدند، پیامبر آنها را پذیرفت، سپس از «وحشى» چگونگى شهادت «حمزه» را پرسید، و پس از توضیح، خطاب به «وحشى» فرمود: به جائى برو که از دید من پنهان باشى (غَیِّبْ شَخْصَکَ عَنِّى).
«وحشى» به «شام» رفت و در همانجا از دنیا رفت.(2)

1 ـ فرقان، آیه 70.
2 ـ «مجمع البیان»، ذیل آیه مورد بحث ـ «سعد السعود»، صفحه 211، انتشارات دار الذخائر قم ـ تفسیر «فخر رازى»، جلد 10، صفحه 97، ذیل آیه مورد بحث ـ «بحر المحیط»، جلد 3، صفحه 665، ذیل آیه مورد بحث (در برخى احادیث به جاى عبارت فوق این عبارت آمده است: غَیِّبْ عَنِّى وَجْهَکَ) ـ «نور البراهین جزائرى»، جلد 2، صفحه 429، انتشارت جامعه مدرسین، طبع اول، 1417 هـ ق ـ «سنن کبراى بیهقى»، جلد 9، صفحه 98، دار الفکر بیروت.