از آنجا که موضوع ازدواج موقت از مباحث مهم تفسیرى و فقهى و اجتماعى است، لازم است از جهات ذیل مورد بررسى قرار گیرد:
الف ـ قرائنى که در آیه فوق وجود دارد، دلالت آن را بر ازدواج موقت تأکید مى کند.
ب ـ ازدواج موقت در عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله) بوده و بعداً نسخ نشده است.
ج ـ ضرورت اجتماعى این نوع ازدواج.
د ـ پاسخ به پاره اى از اشکالات.
درباره قسمت اول باید توجه داشت:
اولاً ـ کلمه «متعه» که «اِسْتَمْتَعْتُمْ» از آن گرفته شده است، در اسلام به معنى ازدواج موقت است، و به اصطلاح در این باره حقیقت شرعیه مى باشد، گواه بر آن این است که این کلمه (متعه) با همین معنى در روایات پیامبر(صلى الله علیه وآله) و کلمات صحابه مکرر به کار برده شده است.(1)
ثانیاً ـ اگر این کلمه به معنى مزبور نباشد، باید به معنى لغوى آن یعنى «بهره گیرى» تفسیر شود، و در نتیجه معنى آیه چنین خواهد شد: «اگر از زنان دائم بهره گرفتید مهر آنها را بپردازید». در حالى که مى دانیم پرداختن مهر مشروط به بهره گیرى از زنان نیست، بلکه تمام مهر بنا بر مشهور(2) یا حداقل نیمى از مهر به مجرد عقد ازدواج دائم، واجب مى شود.
ثالثاً ـ بزرگان «اصحاب» و «تابعین»(3) مانند «ابن عباس» دانشمند و مفسر معروف اسلام، «ابىّ بن کعب»، «جابر بن عبداللّه»، «عمران حصین»، «سعید بن جبیر»، «مجاهد»، «قتاده»، «سدّى» و گروه زیادى از مفسران اهل تسنن و تمام مفسران اهل بیت(علیهم السلام) همگى از آیه فوق، حکم ازدواج موقت را فهمیده اند تا آنجا که «فخر رازى» با تمام شهرتى که در موضوع اشکال تراشى در مسائل مربوط به شیعه دارد، بعد از بحث مشروحى درباره آیه مى گوید: ما بحث نداریم که از آیه فوق، حکم جواز «متعه» استفاده مى شود، ما مى گوئیم: حکم مزبور بعد از مدتى نسخ شده است.
رابعاً ـ ائمه اهل بیت(علیهم السلام) که به اسرار وحى از همه آگاه تر بودند، متفقاً آیه را به همین معنى تفسیر فرموده اند و روایات فراوانى در این زمینه نقل شده، از جمله:
از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که فرمود: اَلْمُتْعَةُ نَزَلَ بِهَا الْقُرْآنُ وَ جَرَتْبِهَا السُّنَّةُ مِنْ رَسُولِ اللّهِ: «حکم متعه در قرآن نازل شده و سنت پیغمبر(صلى الله علیه وآله) بر طبق آن جارى گردیده است».(4)
و از امام باقر(علیه السلام) نقل شده که: در پاسخ سؤال «ابو بصیر» راجع به «متعه» فرمود: نَزَلَتْ فِى الْقُرْآنِ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیْضَهً...: «قرآن مجید در این باره نازل شده، آنجا که مى فرماید: فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ...».(5)
و نیز از امام باقر(علیه السلام) نقل شده که: در پاسخ شخصى به نام «عبداللّه بن عمیر لیثى» در مورد «متعه» فرمود: أَحَلَّهَا اللّهُ فِى کِتابِهِ وَ عَلى لِسانِ نَبِیِّهِ فَهِىَ حَلالٌ اِلى یَوْمِ الْقِیامَةِ: «خداوند آن را در قرآن و بر زبان پیامبرش حلال کرده است و تا روز قیامت حلال مى باشد».(6)

1 ـ به کتاب «کنز العرفان» و تفسیر «مجمع البیان» و تفسیر «نور الثقلین» و «برهان»، ذیل آیه مورد بحث و «الغدیر» جلد 6 رجوع شود ـ «وسائل الشیعه»، جلد 21، صفحات 10، 11 و 12، چاپ آل البیت و حدیث متعتان کانتا على عهد رسول اللّه و...
2 ـ مشهور یا اشهر این است که با عقد ازدواج دائم، تمام مهر بر مرد واجب مى شود، اگر چه طلاق قبل از دخول موجب بازگشت نیمى از آن مى شود.
3 ـ کسانى که پس از «صحابه» روى کار آمدند و زمان پیامبر(صلى الله علیه وآله) را درک نکرده بودند.
4 ـ تفسیر «برهان»، جلد 1، صفحه 360 (جلد 2، صفحه 58، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، 1415 هـ ق)، ذیل آیه مورد بحث ـ «کافى»، جلد 5، صفحه 449، دار الکتب الاسلامیة ـ «وسائل الشیعه»، جلد 21، صفحه 6، چاپ آل البیت.
5 ـ «نور الثقلین»، جلد 1، صفحه 467، حدیث 171، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1412 هـ ق ـ تفسیر «برهان»، جلد 1، صفحه 360 (جلد 2، صفحه 58، بنیاد بعثت تهران، چاپ اول، 1415 هـ ق)، ذیل آیه مورد بحث ـ «کافى»، جلد 5، صفحه 448، دار الکتب الاسلامیة ـ «وسائل الشیعه»، جلد 21، صفحه 5، چاپ آل البیت.
6 ـ تفسیر «برهان»، جلد 1، صفحه 360 (جلد 2، صفحه 58، بنیاد بعثت تهران، چاپ اول، 1415 هـ ق)، ذیل آیه مورد بحث ـ «کافى»، جلد 5، صفحه 449، دار الکتب الاسلامیة ـ «بحار الانوار»، جلد 46، صفحه 356 و جلد 100، صفحه 317.