مبارزه با تبعیض ها

SiteTitle

صفحه کاربران ویژه - خروج
ورود کاربران ورود کاربران

LoginToSite

SecurityWord:

Username:

Password:

LoginComment LoginComment2 LoginComment3 .
SortBy
 
تفسیر نمونه جلد 03
سوره نساء / آیه 1 ازدواج فرزندان آدم چگونه بوده است؟


روى سخن در نخستین آیه این سوره، به تمام افراد انسان است; زیرا محتویات این سوره در حقیقت همان مسائلى است که تمام افراد بشر در زندگى خود به آن نیازمند هستند.
سپس دعوت به تقوى و پرهیزکارى، که ریشه اصلى برنامه هاى سالم سازى اجتماع مى باشد، اداى حقوق یکدیگر، تقسیم عادلانه ارث، حمایت از یتیمان و رعایت حقوق خانوادگى و مانند اینها همه از امورى است که بدون پشتوانه تقوا و پرهیزکارى به جائى نمى رسد، لذا این سوره را ـ که محتوى همه این مسائل است ـ با دعوت به تقوا آغاز مى کند، مى فرماید: «اى مردم! از پروردگارتان بپرهیزید!» (یا أَیُّهَا النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ).
پس از آن براى معرفى خدائى که نظارت بر تمام اعمال انسان دارد به یکى از صفات او اشاره مى کند که ریشه وحدت اجتماعى بشر است، مى فرماید: «همان خدائى که همه شما را از یک انسان پدید آورد» (الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْس واحِدَة).
بنابراین، امتیازات و افتخارات موهومى که هر دسته اى براى خود درست کرده اند از قبیل امتیازات نژادى، زبانى، منطقه اى، قبیله اى و مانند آن که امروز منشأ هزار گونه گرفتارى در جامعه هاست، همه نادرست و نباید در یک جامعه اسلامى وجود داشته باشد، چه این که همه، از یک اصل سرچشمه گرفته و فرزندان یک پدر و مادرند و در آفرینش از یک گوهرند.
توجه به این که جامعه عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله) یک جامعه به تمام معنى قبیله اى بود اهمیت این مبارزه را روشن تر مى سازد و نظیر این تعبیر، در موارد دیگرى از قرآن مجید نیز هست که در جاى خود به آن اشاره خواهد شد.
اکنون ببینیم منظور از «نَفْس واحِدَة» کیست؟
آیا منظور از «نفس واحده» یک فرد شخصى است یا یک واحد نوعى (یعنى جنس مذکر)؟
شکى نیست که ظاهر این تعبیر همان واحد شخصى را مى رساند و اشاره به نخستین انسانى است که قرآن او را به نام آدم پدر انسان هاى امروز معرفى کرده و تعبیر «بنى آدم» که در آیات فراوانى از قرآن وارد شده، نیز اشاره به همین است و احتمال این که منظور وحدت نوعى بوده باشد از ظاهر آیه بسیار دور است.
و در جمله بعد مى فرماید: «همسر او را از جنس او خلق کرد» (وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها).
بعضى از مفسران از این تعبیر، چنین فهمیده اند که: همسر آدم، «حوّا» از بدن آدم آفریده شده، و پاره اى از روایات غیر معتبر را که مى گوید: «حوا از یکى از دنده هاى آدم آفریده شده»(1) شاهد بر آن گرفته اند.
در فصل دوم از «سفر تکوین» تورات نیز به این معنى تصریح شده است.(2)
ولى با توجه به سایر آیات قرآن هر گونه ابهامى از تفسیر این آیه برداشته مى شود و معلوم مى شود: منظور از آن این است که خداوند همسر او را از جنس او (جنس بشر) آفرید.
در آیه 21 سوره «روم» مى خوانیم: وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا اِلَیْها: «از نشانه هاى قدرت خدا این است که همسران شما را از جنس شما آفرید تا به وسیله آنها آرامش بیابید».
و در آیه 72 سوره «نحل» مى فرماید: وَ اللّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً: «خداوند همسران شما را از جنس شما قرار داد».
روشن است که در این آیات مى خوانیم: «همسران شما را از شما قرار داد» معنى آن این است که از جنس شما قرار داد، نه از اعضاى بدن شما.
و طبق روایتى که از امام باقر(علیه السلام) در تفسیر «عیاشى» نقل شده، خلقت حوا از یکى از دنده هاى آدم، شدیداً تکذیب شده و تصریح گردیده که حوا از باقى مانده خاک آدم آفریده شده است.(3)
سپس در جمله بعد مى فرماید: «خداوند از آدم و همسرش، مردان و زنان فراوانى به وجود آورد» (وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثیراً وَ نِساءً).
از این تعبیر استفاده مى شود: تکثیر نسل فرزندان آدم تنها از طریق آدم و همسرش صورت گرفته است و موجود ثالثى در آن دخالت نداشته است.
سپس به خاطر اهمیتى که تقوا در ساختن زیر بناى یک جامعه سالم دارد، مجدداً در ذیل آیه، مردم را به پرهیزکارى و تقوا دعوت مى کند، منتهى در اینجا جمله اى به آن اضافه کرده، مى فرماید: «از خدائى بپرهیزید که در نظر شما عظمت دارد و به هنگامى که مى خواهید چیزى از دیگرى طلب کنید نام او را مى برید» (وَ اتَّقُوا اللّهَ الَّذی تَسائَلُونَ بِهِ).(4)
آن گاه مى افزاید: «از خویشاوندان خود (و قطع پیوند آنها) بپرهیزید» (وَ الأَرْحامَ).
قابل ذکر است که کلمه «وَ الأَرْحامَ» عطف بر «اللّه» است، و لذا در قرائت معروف، منصوب خوانده شده است، بنابراین معنى آن چنین مى شود: «وَ اتَّقُوا الْأَرْحامَ».
به هر حال، ذکر این موضوع در اینجا:
اوّلاً ـ نشانه اهمیت فوق العاده اى است که قرآن براى صله رحم قائل شده، تا آنجا که نام ارحام بعد از نام خدا آمده است.
و ثانیاً ـ اشاره به مطلبى است که در آغاز آیه ذکر شده و آن این که شما همه از یک پدر و مادرید و در حقیقت تمام فرزندان آدم خویشاوندان یکدیگرند و این پیوند و ارتباط ایجاب مى کند که شما نسبت به همه انسان ها از هر نژاد و هر قبیله اى همانند بستگان فامیلى خود محبت بورزید.
و در پایان آیه مى فرماید: «خداوند همواره مراقب شما است» (إِنَّ اللّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقیباً).
تمام اعمال و نیات شما را مى بیند و مى داند و در ضمن، نگهبان شما در برابر حوادث است.
«رَقیب» در اصل، به کسى مى گویند که از محل مرتفعى به اوضاع نظارت کند، و سپس، به معنى حافظ و نگهبان چیزى آمده است; زیرا نگهبانى از لوازم نظارت است. بلندى محل رقیب، ممکن است از نظر ظاهرى بوده باشد که بر مکان مرتفعى قرار گیرد و نظارت کند و ممکن است از نظر معنوى بوده باشد.
ضمناً تعبیر به فعل ماضى «کانَ» در جمله فوق براى تأکید است.


* * *


1 ـ «من لایحضره الفقیه»، جلد 3، صفحه 380 و جلد 4، صفحه 326، انتشارات جامعه مدرسین ـ «وسائل الشیعه»، جلد 26، صفحات 287 و 288، چاپ آل البیت ـ «بحار الانوار»، جلد 11، صفحه 100 و جلد 46، صفحه 352 و جلد 56، صفحه 93 و...
2 ـ در «سفر پیدایش»، باب دوم، شماره 21 و 22 مى خوانیم: «و خداوند خدا خوابى گران بر آدم مستولى گردانید تا بخفت و یکى از دنده هایش را گرفت و گوشت در جانش پر کرد * و خداوند خدا آن دنده را که از آدم گرفته بود زنى بنا کرد و وى را به نزد آدم آورد».
3 ـ تفسیر «عیاشى»، جلد 1، صفحه 216، چاپخانه علمیه تهران، 1380 هـ ق ـ «من لایحضره الفقیه»،
جلد 3، صفحات 379 و 380 و جلد 4، صفحات 326 و 327، انتشارات جامعه مدرسین ـ «بحار الانوار»،
جلد 11، صفحات 116، 220، 221 و 222.
4 ـ «تَسائَلُونَ» از ماده «تسائل» به معنى سؤال کردن از یکدیگر است و «تَسائَلَ بِاللّهِ» به معنى این است که مردم به هنگامى که چیزى از یکدیگر مى خواهند بگویند «أَسْئَلُکَ بِاللّهِ...» (تو را به خدا) و این نشانه عظمت خداوند در نظرها است.
سوره نساء / آیه 1 ازدواج فرزندان آدم چگونه بوده است؟
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Lotus
Mitra
Nazanin
Titr
Tahoma