در این دو آیه براى کعبه علاوه بر امتیاز «نخستین پرستشگاه بودن» چهار امتیاز دیگر ذکر شده است:
الف ـ برکت و فائده بسیار (مبارکاً)
«مبارک» به معنى پر برکت و پر فایده است، و کعبه از این جهت مبارک است که هم از نظر معنوى و هم از نظر مادى در یکى از پربرکت ترین سرزمین هاى جهان قرا گرفته.
برکات معنوى این سرزمین و جذبه هاى الهى و تحرک و جنبش و وحدتى که در پرتو آن مخصوصاً در مراسم حج به وجود مى آید بر هیچ کس پوشیده نیست، و اگر تنها به جنبه هاى صورى مراسم حج اکتفاء نشود و روح و فلسفه آن زنده گردد، آن گاه برکت واقعى آن آشکارتر خواهد بود.
از نظر مادى با این که سرزمین خشک و بى آب و علفى است و به هیچ وجه از نظر طبیعى مناسب شرائط زندگى نیست این شهر در طول تاریخ همواره یکى از شهرهاى آباد و پر تحرک و یک مرکز آماده براى زندگى و حتى براى تجارت بوده است.
ب ـ هدایت جهانیان (هُدىً لِلْعالَمِیْنَ)
کعبه مایه هدایت جهانیان است و مردم از نقاط دور و نزدیک، صفحات خشکى و دریا را زیر پا مى گذارند و به این عبادتگاه بزرگ جلب مى شوند و در مراسم با شکوه حج که از زمان ابراهیم(علیه السلام) همچنان رائج بوده شرکت مى کنند، حتى عرب جاهلى نیز کعبه را گرامى مى داشت، و مراسم حج را به عنوان این که آئین ابراهیم(علیه السلام) است با این که با خرافات آمیخته شده بود انجام مى داد، و در پرتو همان مراسم ناقص خود، تا حدود زیادى از کارهاى نادرست خود موقتاً دست مى کشید.
و به این ترتیب، همگان حتى بت پرستان از هدایت این خانه بزرگ بهره مند مى شدند.
جاذبه معنوى این سرزمین و این خانه مقدس چنان است که همه را بى اختیار تحت تأثیر خود قرار مى دهد.
ج ـ مقام ابراهیم (فِیهِ آیاتٌ بِیِّناتٌ، مَقامُ اِبْراهِیمَ)
در این خانه نشانه هاى روشنى از خدا پرستى و توحید و معنویت به چشم مى خورد، و دوام و بقاى آن در طول تاریخ در برابر دشمنان نیرومندى که قصد نابود ساختن آن را داشتند یکى از این نشانه ها است.
آثارى که از پیامبر بزرگى همچون ابراهیم(علیه السلام) در کنار آن باقى مانده، مانند زمزم، صفا، مروه، رکن،(1) حطیم،(2) حجر الاسود، حجر اسماعیل(3) که هر کدام تاریخ مجسمى از قرون و اعصار گذشته، و روشنگر خاطره هاى عظیم و جاویدان مى باشد، از دیگر نشانه ها است.
از میان این نشانه هاى روشن، مقام ابراهیم(علیه السلام) به خصوص ذکر شده; زیرا محلى است که ابراهیم(علیه السلام) در آن ایستاد، به خاطر بناى کعبه، و یا به خاطر انجام مراسم حج و یا براى دعوت عمومى مردم براى انجام این مراسم بزرگ.
و در هر حال از مهمترین آیات مزبور است و خاطرات بى نظیرى از فداکارى ها، اخلاص ها، و اجتماع ها را زنده مى کند.
در این که: منظور از «مقام ابراهیم»، خصوص آن نقطه اى مى باشد که هم اکنون سنگ مخصوصى در آن قرار دارد و اثر پاى ابراهیم(علیه السلام) بر آن نمایان است، یا منظور از آن تمام «حرم مکّه» و یا «تمام مواقف حج» است، در میان مفسران گفتگو است ولى در روایتى که از امام صادق(علیه السلام) در کتاب «کافى» نقل شده(4) اشاره به همان احتمال اول شده است.
د ـ امنیت کامل (وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً)
ابراهیم(علیه السلام) بعد از بناى خانه کعبه امنیت شهر «مکّه» را از خداوند درخواست نموده، گفت: رَبِّ اجْعَلْ هذَا الْبَلَدَ آمِناً: «خداوندا! این سرزمین را سرزمین امن و امانى قرار بده».(5)
خداوند دعاى ابراهیم(علیه السلام) را اجابت کرد و آن را یک مرکز امن قرار داد که هم مایه آرامش روح و امنیت اجتماع مردمى است که به آن مى آیند و از آن الهام مى گیرند و هم از نظر قوانین مذهبى، امنیت آن، چنان محترم شمرده شده که هر گونه جنگ و مبارزه در آن ممنوع است.
مخصوصاً در اسلام «کعبه» به عنوان یک مأمن و پناهگاه شناخته شده، و حتى حیوانات این سرزمین از هر نظر باید در امنیت باشند و کسى مزاحم آنها نشود، افراد انسانى که به آن پناه مى برند نیز در امان هستند حتى اگر قاتل و جانى باشند نمى توان متعرض آنها شد.
ولى براى این که این احترام خاص خانه کعبه مورد سوء استفاده قرار نگیرد، و حق مظلومان پایمال نگردد، اگر افراد جنایت کار و مجرمى به ـ آن پناهنده شوند دستور داده شده: آنها را از نظر آب و غذا در مضیقه قرار دهند، تا مجبور گردند آنجا را ترک گویند، و آنها را به کیفر برسانند.

* * *

1 ـ هر یک از جوانب چهارگانه کعبه را رکن مى نامند.
2 ـ «حطیم» به فاصله میان حجر الاسود و درب خانه کعبه گفته مى شود، به این جهت به آن حطیم مى گویند که ازدحام در آنجا بسیار شدید است و محل توبه آدم بوده است.
3 ـ «حجر اسماعیل» محل خاصى است که به صورت یک قوس در ضلع شمال غربى کعبه ساخته شده.
4 ـ «کافى»، جلد 4، صفحه 223 (دار الکتب الاسلامیه) ـ «وسائل الشیعه»، جلد 13، صفحه 239 (چاپ آل البیت) ـ «بحار الانوار»، جلد 12، صفحه 118 و جلد 96، صفحه 232.
5 ـ ابراهیم، آیه 35 ـ بقره، آیه 126.