در نخستین آیه این سوره، بشارت عظیمى به پیامبر(صلى الله علیه وآله) داده شده است، بشارتى که طبق بعضى از روایات، نزد پیامبر(صلى الله علیه وآله) محبوب تر از تمام جهان بود، مى فرماید: «ما براى تو فتح آشکار و نمایانى کردیم» (إِنّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً).
پیروزى چشم گیرى، که آثار آن در کوتاه مدت و دراز مدت، در پیشرفت اسلام و زندگى مسلمانان آشکار شده و مى شود، فتحى که در طول تاریخ اسلام، کم نظیر یا بى نظیر بود.
در اینجا گفتگو و بحث عظیمى در میان مفسران در گرفته است، که منظور از این فتح کدام فتح است؟!
اکثر مفسران، آن را اشاره به پیروزى عظیمى مى دانند، که از صلح «حدیبیه» نصیب مسلمانان شد.(1)
جمعى نیز آن را اشاره به «فتح مکّه» دانسته اند.
در حالى که بعضى نیز آن را ناظر به «فتح خیبر» مى دانند.
و بعضى اشاره به پیروزى اسلام بر تمام دشمنان، از طریق قدرت منطق و برترى دلائل و معجزات آشکار.
و بالاخره بعضى آن را اشاره، به گشودن اسرار علوم، براى پیامبر(صلى الله علیه وآله)مى دانند.
ولى قرائن فراوانى در دست است که «صلح حدیبیه» را ترجیح مى دهد، براى روشن شدن تفسیر این آیات، باید قبل از هر چیز، فشرده اى از داستان «حدیبیه» را در اینجا بیاوریم، که به منزله شأن نزول آن است.

* * *

1 ـ این تفسیر را «ابوالفتوح رازى»، «آلوسى» در «روح المعانى»، علامه «طباطبائى» در «المیزان»، نویسنده «فى ظلال» در تفسیر خود، و «فیض کاشانى» در «صافى»، برگزیده اند، در حالى که در تفسیر «تبیان»، «کشاف» و «فخر رازى» و بعضى دیگر، تفسیر دوم (فتح «مکّه») ترجیح داده شده، مرحوم «طبرسى» در «مجمع البیان» هر دو قول را با اقوال دیگر برشمرده، ولى «فتح مکّه» را اولین قول ذکر کرده که نشانه ترجیح آن، در نظر اوست.