با برداشتى که از آیه مورد بحث، طبق قرائن فراوان و محکم موجود در آیه، و سایر آیات قرآن، داشتیم پاسخ بسیارى از این ایرادات، روشن مى شود:
زیرا گفتیم: این محبت، امر ساده اى نیست، این به عنوان پاداش نبوت و اجر رسالت است، طبعاً باید مطلبى هموزن و هم شأن آن باشد، تا بتواند پاداش آن قرار گیرد.
از سوى دیگر، آیات قرآن گواهى مى دهد، سود این محبت چیزى نیست که به پیامبر(صلى الله علیه وآله) برگردد، بلکه نتیجه آن صددرصد عائد خود مؤمنان مى شود، یا به تعبیر دیگر، این یک امر معنوى است که در تکامل هدایت مسلمانان مؤثر است.
به این ترتیب، گر چه از آیه چیزى جز مسأله وجوب محبت استفاده نمى شود، اما با قرائنى که ذکر شد، این وجوب محبت، سر از مسأله امامت که پشتوانه مقام نبوت و رسالت است در مى آورد.
با توجه به این توضیح کوتاه به بررسى ایرادات فوق مى پردازیم:
اولاً ـ این که: بعضى از مفسران آیه را به مودّت اهل بیت تفسیر نکرده اند باید قبول کرد که پیش داوریها و رسوبات ذهنى مانع از این امر بوده، فى المثل جمعى از آنها «قربى» را به معنى «تقرب به پروردگار» تفسیر کرده اند! در حالى که در تمام آیات قرآن، هر موردى این کلمه به کار رفته، به معنى خویشاوندان  است.
و یا این که جمعى آن را به معنى خویشاوندى پیامبر(صلى الله علیه وآله) با قبایل عرب تفسیر کرده اند، در حالى که این تفسیر، نظام آیه را به کلى به هم مى ریزد، اجر رسالت را از کسى مطالبه مى کنند که رسالت را پذیرفته، و کسى که رسالت پیامبر را نپذیرد چه نیازى دارد که خویشاوندى او را با خود در نظر گیرد، و از آزار او چشم بپوشد؟
علاوه بر این، روایات زیادى که آیه را به «ولایت اهل بیت»(علیهم السلام) پیامبر(صلى الله علیه وآله)تفسیر مى کند، چرا کنار بگذاریم؟!
بنابراین، باید قبول کرد که این گروه از مفسران، هرگز با ذهن خالى به تفسیر آیه، نپرداخته اند و گرنه مطلب پیچیده اى در آن وجود ندارد.
و از اینجا روشن مى شود، که تقاضاى چنین پاداشى نه با مقام نبوت منافات دارد، و نه همچون راه و رسم دنیاپرستان است، و با آیه 104 سوره «یوسف» که نفى هر گونه پاداش مى کند، نیز کاملاً هماهنگ است، چرا که پاداش مودّت اهل بیت(علیهم السلام) در حقیقت پاداشى نیست که پیامبر(صلى الله علیه وآله) از آن منتفع گردد، بلکه خود مسلمین از آن بهره مند مى شوند.
ثانیاً ـ درست است وجوب محبت ساده، هرگز دلیل بر وجوب اطاعت نیست اما وقتى در نظر بگیریم که این محبتى است که متناسب و هم طراز رسالت قرار داده شده، یقین پیدا مى کنیم که وجوب اطاعت نیز، در آن نهفته است، و از اینجا روشن مى شود، که گفتار «ابن بابویه» (صدوق) نیز منافاتى با آنچه گفتیم ندارد.
ثالثاً ـ درست است که هر وجوب اطاعتى، دلیل بر مقام امامت و زعامت کبرى نیست، ولى باید توجه داشت وجوب اطاعتى که پاداش رسالت و متناسب  با آن است، جز امامت نمى تواند باشد.
رابعاً ـ امام ـ به معنى رهبر ـ در هر عصرى یک تن بیشتر نمى تواند باشد، و بنابراین امامت همه اهل بیت(علیهم السلام) معنى نخواهد داشت، به علاوه، نباید نقش روایات را در این زمینه، یعنى در فهم معنى آیه، از نظر دور داشت.
قابل توجه این که: «آلوسى» شخصاً اهمیت زیادى براى مودّت اهل بیت(علیهم السلام) قائل شده، و در چند خط پیش از بحث فوق مى گوید: حق این است که محبت خویشاوندان پیامبر(صلى الله علیه وآله) به خاطر قرابتشان با پیامبر(صلى الله علیه وآله) واجب است، و هر قدر قرابت قوى تر باشد، محبت وجوب بیشترى دارد، و سرانجام مى گوید: آثار این مودّت، تعظیم و احترام و قیام به اداء حقوق اقرباى پیغمبر(صلى الله علیه وآله) است، در حالى که بسیارى از مردم در این امر سستى کرده اند، تا آنجا که محبت قرابت پیامبر(صلى الله علیه وآله) را یک نوع رافضى گرى شمرده اند! ولى من چنین نمى گویم، بلکه همان مى گویم، که «شافعى» در آن کلام جالب و گویاى خود گفته است.
سپس اشعارى را که در بالا، از «شافعى» نقل کردیم، ذکر کرده، مى افزاید: با این حال، من معتقد به خروج از اعتقادات بزرگان اهل سنت در مورد صحابه، نیستم، و محبت آنها را نیز از واجبات مى شمرم.(1)

* * *

1 ـ «روح المعانى»، جلد 25، صفحه 28 (ذیل آیه مورد بحث).