در تفسیر «مجمع البیان»، شأن نزولى براى آیات 23 تا 26 این سوره از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که حاصلش چنین است:
«هنگامى که پیامبر وارد «مدینه» شد و پایه هاى اسلام محکم گردید، انصار گفتند: ما خدمت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى رسیم و عرض مى کنیم: اگر مشکلات مالى پیدا شده، این اموال ما بدون هیچگونه قید و شرط، در اختیار تو قرار دارد، هنگامى که این سخن را خدمتش عرض کردند، آیه قُلْ لاأَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبى: «بگو: من مزدى از شما در برابر رسالت، جز محبت نزدیکانم نمى طلبم» نازل شد، و پیامبر(صلى الله علیه وآله) بر آنها تلاوت کرد، سپس فرمود: نزدیکان مرا بعد از من دوست دارید، آنها با خوشحالى و رضا و تسلیم از محضرش بیرون آمدند، اما منافقان گفتند: این سخنى است که او بر خدا افترا بسته، و هدفش این است که ما را بعد از خود در برابر خویشاوندانش، ذلیل کند، آیه بعد نازل شد: «أَمْ یَقُولُونَ افْتَرى عَلَى اللّهِ کَذِباً»، و به آنها پاسخ گفت، پیامبر(صلى الله علیه وآله) به سراغ آنان فرستاد، و آیه را بر آنها تلاوت کرد، گروهى پشیمان شدند و گریه کردند، و سخت ناراحت گشتند، آیه سوم نازل گردید: «وَ هُوَ الَّذِی یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ».
پیامبر به سراغ آنها فرستاد، و آنها را بشارت داد که توبه خالصانه آنان مقبول درگاه خدا است.(1)

* * *

1 ـ «مجمع البیان»، جلد 9، صفحه 44.