بعضى از مفسران، شأن نزولى براى نخستین آیه از آیات فوق، ذکر کرده اند که حاصلش این است: یهودیان، مى گفتند: «به زودى «مسیح و دجّال» ظهور مى کنند، و ما او را یارى خواهیم کرد، تا «محمّد»(صلى الله علیه وآله) و یارانش را در هم بکوبد، و ما از دست آنان راحت خواهیم شد»!.(1)
این عبارت، دو معنى مى تواند داشته باشد:
نخست این که: آنها مى خواستند ظهور «مسیح» و غلبه او را بر «دجّال» که در انتظارش بودند بیان کنند، «مسیح» را از خود بدانند، و العیاذ باللّه «دجّال» را بر پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) منطبق سازند.
دیگر این که: آنها به راستى در انتظار خود «دجّال» بودند و او را از خود مى دانستند.
 زیرا کلمه «مسیح» چنان که «راغب» در «مفردات» و «ابن منظور» در «لسان العرب»، آورده است هم بر حضرت عیسى(علیه السلام) اطلاق شده به خاطر سیر و سیاحتش در زمین، یا به خاطر این که بیماران را با دست خود «مسح» مى کرد، و آنها را به فرمان خدا شفا مى داد، و هم بر «دجّال» اطلاق گردیده است، به خاطر این که یک چشم بیشتر ندارد، و جاى چشم دیگرش «ممسوح» و صاف است.
احتمال دارد، یهود از فرط عصبانیت به خاطر شکست هاى پى در پى بعد از ظهور پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)، به راستى در انتظار «دجّال»، آن مرد دروغگو و فریبکار، بودند تا با او هم صدا شوند، و خود را از دست پیامبر(صلى الله علیه وآله) و یارانش خلاص کنند!
یا این که در انتظار مسیح(علیه السلام) بودند، چنان که از «قاموس کتاب مقدس» استفاده مى شود که، نه تنها مسیحیان که یهودیان نیز در انتظار ظهور «مسیح»(علیه السلام)هستند، آنها معتقدند: «مسیح» با «دجّال» پیکار مى کند، و او را در هم مى کوبد و این عقیده را مى خواستند بر ظهور اسلام منطبق سازند!
به هر حال، بعضى وجود این شأن نزول را در مورد آیه فوق، دلیل بر این گرفته اند که، آیه فوق و آیه ما بعد آن، در «مدینه» نازل شده، به خلاف سایر آیات این سوره که همه «مکّى» است، ولى از آنجا که اصل شأن نزول ثابت نیست، به علاوه مفاد آن نیز مبهم است، این نتیجه گیرى قابل قبول نیست.

* * *

1 ـ «مجمع البیان»، جلد 8، صفحه 822، ذیل آیات مورد بحث. صفحه 380) آورده ایم.