از آیات قرآن همین قدر استفاده مى شود که، او مردى بود از فرعونیان، که به موسى(علیه السلام) ایمان آورده بود، اما ایمان خود را مکتوم مى داشت، در دل به موسى(علیه السلام) عشق مىورزید و خود را موظف به دفاع از او مى دید.
او مردى بود، هوشیار و دقیق و وقت شناس، و از نظر منطق، بسیار نیرومند و قوى، که در لحظات حساس به یارى موسى(علیه السلام) شتافت، و چنان که در دنباله این آیات خواهد آمد، او را از یک توطئه خطرناک قتل، رهائى بخشید.
اما در روایات اسلامى، و سخنان مفسران، توصیفات بیشترى درباره او آمده است.
از جمله این که، بعضى گفته اند: او پسر عمو یا پسر خاله فرعون بود، و تعبیر به «آل فرعون» را نیز شاهد بر این معنى دانسته اند; زیرا تعبیر به آل معمولاً در مورد خویشاوندان به کار مى رود، هر چند در مورد دوستان و اطرافیان، نیز گفته مى شود.
بعضى دیگر، او را یکى از پیامبران خدا بنام «حزبیل» یا «حزقیل» مى دانند.(1) بعضى روایت کرده اند که، او خازن (سرپرست خزائن و گنجینه هاى) فرعون بوده است.(2)
از «ابن عباس» نقل شده که، در میان فرعونیان تنها سه کس به موسى(علیه السلام)ایمان آوردند: «مؤمن آل فرعون»، و «همسر فرعون» و آن مردى که قبل از نبوت موسى(علیه السلام) به او خبر داد که فرعونیان تصمیم دارند تو را به خاطر قتل یکى از اتباعشان به قتل برسانند، و هر چه زودتر از مصر بیرون رو.(3)
ولى قرائنى در دست است که نشان مى دهد، بعد از ماجراى موسى(علیه السلام) با ساحران گروه قابل ملاحظه اى به موسى(علیه السلام) ایمان آوردند، و ظاهر این است که ماجراى «مؤمن آل فرعون» بعد از جریان ساحران بود.
بعضى نیز احتمال داده اند که، او از بنى اسرائیل بوده که در میان فرعونیان مى زیسته و مورد اعتمادشان بوده است، ولى این احتمال بسیار ضعیف به نظر مى رسد چرا که با تعبیر «آل فرعون»، و همچنین «یا قوم» (اى قوم من!) سازگار نیست، ولى به هر حال، نقش مؤثر او در تاریخ موسى(علیه السلام) و بنى اسرائیل کاملاً روشن است، هر چند تمام خصوصیات زندگى او امروز براى ما روشن نیست.

* * *

1 ـ این معنى در روایتى از پیغمبر گرامى اسلام نقل شده است (امالى صدوق، صفحه 476، حدیث 18 و    تفسیر نور الثقلین، جلد 4، صفحه 519) اما با توجه به این که «حزقیل» از پیامبران «بنى اسرائیل» است این    احتمال بعید به نظر مى رسد، و روایت فوق نیز از نظر سند ضعیف است مگر این که «حزقیل» معروف    بنى اسرائیل نباشد، بلکه شخص دیگرى بوده به این نام.
2 ـ این معنى در تفسیر «على بن ابراهیم» نیز آمده است (نور الثقلین، جلد 4، صفحه 518).
3 - قصص، آیه 22.