ترس از مسائل تازه و نوظهور، در طول تاریخ، یکى از علل اصرار اقوام گمراه بر انحرافات خود، و عدم تسلیم در برابر دعوت پیامبران الهى بوده است، آنها از هر چیز تازه اى وحشت داشتند، و به همین جهت، به آئین انبیا با بدبینى فوق العاده مى نگریستند، هنوز آثار این تفکر جاهلى در اقوام زیادى وجود دارد، در حالى که نه دعوت پیامبران به سوى توحید، مطلب تازه اى بود، و نه اگر چیز تازه اى باشد، دلیل بر بطلان آن مى شود، باید تابع منطق بود، و تسلیم حق، هر جا که باشد و از هر که باشد.
عجب این که: وحشت از نوآورى گاه، مع الاسف، دامن بعضى از دانشمندان را نیز مى گیرد، و در برابر نظرات علمى تازه، عَلَم مخالفت برمى دارند، و «إِنْ هذا إِلاَّ اخْتِلاقٌ» مى گویند!
مخصوصاً در تاریخ «ارباب کلیسا» این مسأله بسیار دیده مى شود که آنها در مقابل اکتشافات علمى علماى علوم طبیعى، به پا مى خاستند، و امثال «گالیله» را به خاطر کشف حرکت زمین به دور خورشید و به دور خود، آماج سخت ترین حملات قرار مى دادند، و مى گفتند: این سخنان بدعت است و دروغ بى سابقه!
عجب تر این که: بعضى از بزرگان، هنگامى که به ابتکارات علمى تازه دست مى یافتند از ترس این که: مبادا به خاطر نوآورى، مورد هجوم حملات کسانى قرار گیرند ـ که به خاطر حجاب معاصرت، آنها را بباد انتقاد مى گرفتند ـ سعى مى کردند، چند نفرى از قدما و پیشینیان را هماهنگ با نظرات تازه خود پیدا کنند! و از این راه نظر خود را یک عقیده کهنه و قدیمى نشان دهند تا در امان بمانند، و این بسیار دردناک است!
نمونه این سخن را در مورد نظریه معروف «حرکت جوهرى»، «صدر المتألهین شیرازى» در «اسفار» مى توان مشاهده کرد.
به هر حال، این طرز برخورد با مسائل تازه و ابتکارات جدید، ضایعات بزرگى براى جوامع انسانى و براى جهان علم و دانش داشته و دارد، و باید علاقمندان دلسوز، براى اصلاح آن بکوشند، و این رسوبات جاهلى را از افکار بزدایند.
اما این سخن، به آن معنى نیست که هر ادعاى تازه اى را به خاطر تازه بودنش مورد استقبال قرار دهیم، هر چند بى پایه و بى اساس باشد، که «تازه زدگى» مانند «عشق به کهنه ها» خود بلاى بزرگى است.
اعتدال اسلامى، ایجاب مى کند که نه آن «افراط» در کار باشد و نه این «تفریط».