مى دانیم «قلب» در اصطلاح قرآن به معنى روح و عقل است، بنابراین «قلب سلیم» به روح پاک و سالمى گفته مى شود که از هر گونه شرک و شک و فساد خالى است.
قرآن مجید بعضى از قلوب را به عنوان «قاسیه» (قساوتمند) توصیف کرده است.(1)
و گاه قلوبى را به عنوان «ناپاک» معرفى نموده.(2)
قلب هائى را «بیمار» معرفى مى کند.(3)
و قلب هائى را «مهر خورده» و بسته.(4)
و در مقابل آنها «قلب سلیم» را مطرح مى کند که هیچ یک از این عیوب در آن نیست، هم پاک است، و هم نرم و پر عطوفت، هم سالم است و هم انعطاف پذیر در مقابل حق.
این همان قلبى است که به عنوان «حرم خدا» در روایات توصیف شده چنان که در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: اَلْقَلْبُ حَرَمُ اللّهِ فَلاتُسْکِنْ حَرَمَ اللّهِ غَیْرَ اللّهِ!: «قلب، حرم خدا است، غیر خدا را در حرم خدا ساکن مکن»!.(5)
این همان قلبى است که مى تواند حقائق غیب را ببیند و به ملکوت عالم بالا نظر کند، چنان که در حدیثى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمده است: لَو لا اَنَّ الشَّیاطِیْنَ یَحُوْمُونَ عَلى قُلُوبِ بَنِى آدَمَ لَنَظَرُوا اِلَى الْمَلَکُوتِ!: «اگر شیاطین قلوب فرزندان آدم را احاطه نکنند، مى توانند به جهان ملکوت نظر افکنند»!.(6)
در هر حال، بهترین سرمایه براى نجات در قیامت، همین «قلب سلیم» است، و همان بود که ابراهیم(علیه السلام) با آن به بارگاه پروردگارش شتافت و فرمان رسالت را دریافت کرد.
این سخن را با حدیث دیگرى پایان مى دهیم، در روایتى آمده است: اِنَّ لِلّهِ فِى عِبادِهِ آنِیَةً وَ هُوَ الْقَلْبُ فَاَحَبُّها اِلَیْهِ «أَصْفاها» وَ «أَصْلَبُها» وَ «أَرَقُّها»: أَصْلَبُها فِى دِیْنِ اللّهِ، وَ أَصْفاها مِنَ الذُّنُوبِ، وَ أَرَقُّها عَلَى الاِخْوانِ: «خداوند در میان بندگانش ظرف و پیمانه اى دارد به نام «دل»، که از همه آنها بهتر ظرفى است که «صاف تر»، «محکم تر» و «لطیف تر» باشد، از همه محکم تر در دین خدا، از همه پاک تر از گناهان و از همه لطیف تر در مقابل برادران دینى»!.(7)

1 ـ مائده، آیه 13.
2 ـ مائده، آیه 41.
3 ـ بقره، آیه 6.
4 ـ توبه، آیه 87.
5 ـ «بحار الانوار»، جلد 70، صفحه 25، باب حب اللّه، حدیث 27.
6 ـ «بحار الانوار»، جلد 70، صفحه 59، باب القلب و صلاحه، حدیث 39.
7 ـ «بحار الانوار»، جلد 70، صفحه 56، باب القلب و صلاحه، حدیث 26.