اعتقاد به عالم پس از مرگ، و بقاى آثار اعمال آدمى، و جاودانگى کارهاى او، اعم از خیر و شر، اثر بسیار نیرومندى بر فکر و اعصاب و عضلات انسانها مى گذارد، و به عنوان یک عامل مؤثر در تشویق به نیکى ها، و مبارزه با زشتى ها مى تواند تأثیرگذار باشد.
اثراتى که ایمان به زندگى پس از مرگ، مى تواند در اصلاح افراد فاسد و منحرف، و تشویق افراد فداکار و مجاهد و ایثارگر بگذارد، به مراتب بیش از اثرات دادگاهها و کیفرهاى معمولى است، چرا که مشخصات دادگاه رستاخیز با دادگاههاى معمولى بسیار متفاوت است، در آن دادگاه، نه تجدید نظر وجود دارد، و نه زر و زور روى فکر ناظرانش اثر مى گذارد، نه ارائه مدارک دروغین در آن فایده اى دارد، و نه تشریفات آن نیازمند به طول زمان است.
قرآن مجید مى گوید: وَ اتَّقُوا یَوْماً لاتَجْزِی نَفْسٌ عَنْ نَفْس شَیْئاً وَ لایُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ وَ لایُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ:
«از روزى بپرهیزید که هیچ کس به جاى دیگرى جزا داده نمى شود، و نه شفاعتى از او پذیرفته خواهد شد و نه غرامت و بدل، و نه کسى به یارى او مى آید».(1)
 و نیز مى گوید: وَ لَوْ أَنَّ لِکُلِّ نَفْس ظَلَمَتْ ما فِی الْأَرْضِ لاَفْتَدَتْ بِهِ وَ أَسَرُّوا النَّدامَةَ لَمّا رَأَوُا الْعَذابَ وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لایُظْلَمُونَ: «هر کس از آنها که ظلم و ستم کرده، اگر تمامى روى زمین را در اختیار داشته باشد، در آن روز، همه را براى نجات خویش مى دهد، و هنگامى که عذاب الهى را مى بینند پشیمانى خود را مکتوم مى دارند (مبادا رسواتر شوند) و در میان آنها به عدالت داورى مى شود و ستمى بر آنها نخواهد رفت».(2)
و نیز مى خوانیم: لِیَجْزِیَ اللّهُ کُلَّ نَفْس ما کَسَبَتْ إِنَّ اللّهَ سَرِیعُ الْحِسابِ: «هدف این است که خداوند هر کس را به آنچه انجام داده جزا دهد چرا که خداوند سریع الحساب است».(3)
به قدرى حساب او سریع و قاطع است که طبق بعضى از روایات: إِنَّ اللّهِ تَعالى یُحاسِبُ الْخَلائِقَ کُلَّها فِى مِقْدارِ لَمْحِ الْبَصَرِ!: «خداوند در یک چشم به هم زدن حساب همه را مى رسد»!.(4)
به همین دلیل، در قرآن مجید سرچشمه بسیارى از گناهان، فراموش کردن روز جزا ذکر شده، در آیه 14 سوره «الم سجده» مى فرماید: فَذُوقُوا بِما نَسِیتُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا: «بچشید آتش دوزخ را به خاطر این که: ملاقات امروز را فراموش کردید».
حتى از پاره اى از تعبیرات، استفاده مى شود: انسان اگر گمانى به قیامت داشته باشد، نیز از انجام بسیارى از اعمال خلاف خود دارى مى کند، چنان که درباره کم فروشان مى فرماید: أَ لا یَظُنُّ أُولئِکَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ * لِیَوْم عَظِیم: «آیا آنها گمان نمى کنند که براى روز بزرگى مبعوث مى شوند».(5)
حماسه هاى جاویدانى که مجاهدان اسلام در گذشته و امروز در میدانهاى جهاد مى آفرینند، و گذشت و ایثار و فداکارى عظیمى که بسیارى از مردم در زمینه دفاع از کشورهاى اسلامى و حمایت از محرومان و مستضعفان نشان مى دهند، همه، بازتاب اعتقاد به زندگى جاویدان سراى دیگر است، مطالعات دانشمندان و تجربیات مختلف نشان داده: این گونه پدیده ها در مقیاس وسیع و گسترده جز از طریق عقیده اى که زندگى پس از مرگ در آن جاى ویژه اى دارد، امکان پذیر نیست.
سربازى که، منطقش این است: قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنا إِلاّ إِحْدَى الْحُسْنَیَیْنِ: «بگو شما دشمنان درباره ما چه مى اندیشید؟ جز رسیدن به یکى از دو خیر و سعادت و افتخار» (یا پیروزى بر شما و یا رسیدن به افتخار شهادت)(6) قطعاً سربازى است شکست ناپذیر.
چهره مرگ که براى بسیارى از مردم جهان وحشت انگیز است، و حتى از نام آن و هر چیز که آن را تداعى کند مى گریزند، براى عقیده مندان، به زندگى پس از مرگ، نه تنها نا زیبا نیست، بلکه دریچه اى است به جهانى بزرگ، شکستن قفس و آزاد شدن روح انسان، گشوده شدن درهاى زندان تن، و رسیدن به آزادى مطلق است.
اصولاً ـ مسأله معاد، بعد از مبدأ، خط فاصل فرهنگ خدا پرستان و مادیین است; چرا که دو دیدگاه مختلف در اینجا وجود دارد:
دیدگاهى که مرگ را فنا و نابودى مطلق مى بیند، و با تمام وجودش از آن مى گریزد; چرا که همه چیز با آن پایان مى گیرد.
 و دیدگاهى که مرگ را یک تولد جدید، و گام نهادن به عالمى وسیع و پهناور و روشن، و پر گشودن در آسمان بى کران مى شمرد.
طبیعى است: طرفداران این مکتب، نه تنها از مرگ و شهادت در راه هدف، ترس و وحشتى به خود راه نمى دهند، بلکه با الهام گرفتن از مکتب امیر مؤمنان على(علیه السلام) که مى فرماید: وَ اللّهِ لاَبْنُ أَبِى طالِب آنَسُ بِالْمَوْتِ مِنَ الطِّفْلِ بِثَدْیِ أُمِّهِ: «به خدا سوگند! فرزند ابى طالب علاقه اش به مرگ بیشتر است از کودک شیرخوار به پستان مادر»(7) از مرگ در راه هدف استقبال مى کنند.
و به همین دلیل، هنگامى که ضربه شمشیر جنایتکار روزگار «عبد الرحمن بن ملجم» بر فرق مبارکش فرو نشست فرمود: فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَهِ: «به خداى کعبه، پیروز، رستگار و راحت شدم».
کوتاه سخن این که: ایمان به معاد از انسان ترسو و بى هدف، آدم شجاع و با شهامت و هدفدارى مى آفریند که زندگیش مملو از حماسه ها و ایثارها و پاکى و تقوا است.

1 ـ بقره، آیه 48.
2 ـ یونس، آیه 54.
3ـ ابراهیم، آیه 51.
4 ـ «مجمع البیان»، ذیل آیه 202 سوره «بقره».
5 ـ مطففین، آیات 4 و 5.
6 ـ توبه، آیه 52.
7 ـ «نهج البلاغه»، خطبه 5.