گر چه بعضى از مفسران مانند «قرطبى» نخستین آیه مورد بحث را از  پیچیده ترین آیات این سوره، شمرده، ولى دقت در این آیات و پیوندشان با آیات قبل نشان مى دهد، پیچیدگى خاصى در تفسیر این آیات نیست; زیرا در آیات پیشین سخن از نشانه هاى پروردگار، در آفرینش آفتاب و ماه و شب و روز، و همچنین زمین و برکات زمین بود، و در آیات مورد بحث، سخن از دریاها و بخشى از نعمتها و مواهب دریا یعنى حرکت کشتیهاى تجارى و مسافربرى بر صحنه آنها مى باشد.
به علاوه، حرکت این کشتیها در دل اقیانوسها بى شباهت به حرکت کواکب آسمان در اقیانوس فضا نیست.
لذا نخست، مى فرماید: «این نیز براى آنها آیت و نشانه اى است از عظمت پروردگار که ما فرزندانشان را در کشتیهائى که مملو از وسائل زندگى است حمل کردیم» (وَ آیَةٌ لَهُمْ أَنّا حَمَلْنا ذُرِّیَّتَهُمْ فِی الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ).
ضمیر «لَهُمْ» نه تنها به مشرکان «مکّه»، بلکه به همه عباد و بندگان خدا، باز مى گردد، که در آیات گذشته از آنها سخن در میان بود.
«ذُرِیّه» چنان که «راغب» در «مفردات» آورده: در اصل، به معنى فرزندان کوچک است هر چند، گاهى در تعبیرات متعارف، به همه فرزندان، اعم از کوچک و بزرگ، اطلاق مى شود، این کلمه، هم به معنى مفرد استعمال مى شود، و هم معنى جمع.
و این که: مى گوید: ما فرزندان آنها (یا فرزندان کوچک آنها را) بر این کشتیها حمل کردیم بى آن که از خودشان سخنى بگوید، شاید به این مناسبت است که فرزندان، نیاز بیشترى به این مرکب راهوار، دارند; چرا که بزرگترها براى پیاده روى، و پیمودن سواحل دریاها آماده ترند.
از این گذشته، این تعبیر، براى تحریک عواطف آنها مناسبتر مى باشد.
 تعبیر به «مَشْحُون» (پر) اشاره به این است که: نه تنها خودشان بر کشتى سوار مى شوند، بلکه مال التجاره و وسائل مورد نیاز آنها، نیز با آن حمل و نقل مى گردد.
و این که: بعضى «فُلک» را در آیه فوق، به خصوصِ کشتى «نوح» تفسیر کرده اند و «ذُریّه» را به معنى آباء و پدران (از ماده «ذرأ» به معنى آفرینش)، تفسیر بعیدى به نظر مى رسد، مگر این که: منظور بیان یک مصداق روشن بوده باشد.
به هر حال، حرکت کشتیها که بزرگترین و مهمترین وسیله حمل و نقل بشر مى باشد، و کارى که از آنها ساخته است هزاران برابر مرکبهاى دیگر است، نتیجه خواص ویژه آب، و وزن مخصوص اجسامى که کشتى از آن ساخته شده، و خاصیت بادها (در کشتیهاى بادبانى) و نیروى بخار (در کشتیهاى موتورى) و انرژى اتمى (در کشتیهائى که با نیروى اتم کار مى کند) مى باشد.
و همه اینها قوا و نیروهائى است که خدا مسخر انسان ساخته، و هر یک از آنها، و نیز مجموعه آنها آیتى از آیات الهى است.

و براى این که: توهم نشود: تنها مرکب خداداد کشتى هاست، در آیه بعد مى افزاید: «و ما براى آنها مرکبهاى دیگرى مانند آن آفریدیم» (وَ خَلَقْنا لَهُمْ مِنْ مِثْلِهِ ما یَرْکَبُونَ).
مرکبهائى که در خشکى، یا در هوا و فضا راه مى رود، و انسانها و وسائل آنها را بر دوش خود حمل مى کند.
گر چه بعضى، این آیه را تفسیر به خصوص «شتر» کرده اند که «کشتى صحرا» نام گرفته، و بعضى، به همه چهار پایان، و بعضى، به هواپیماها و سفینه هاى فضائى که در عصر ما اختراع شده (و تعبیر به «خَلَقْنا» در مورد آنها از این نظر است که مواد و وسائل آن قبلاً آفریده شده است).  ولى، اطلاق آیه، مفهوم وسیعى را ترسیم مى کند، که همه اینها و غیر اینها را فرا مى گیرد.
البته در بعضى، از آیات قرآن کراراً «انعام» (چهار پایان) در کنار «فلک» (کشتى ها) قرار گرفته است، مانند: وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنَ الْفُلْکِ وَ الْأَنْعامِ ما تَرْکَبُونَ: «از کشتى ها و چهار پایان موجوداتى آفرید که بر آنها سوار مى شوید»(1) و نیز در آیه 80 سوره «مؤمن» مى خوانیم: وَ عَلَیْها وَ عَلَى الْفُلْکِ تُحْمَلُونَ: «بر چهار پایان و کشتى ها حمل (سوار) مى شوید».
ولى، این آیات نیز منافاتى با عمومیت مفهوم آیه مورد بحث ندارد.

آیه بعد، براى روشنتر ساختن این نعمت بزرگ، حالتى را که از دگرگون شدن این نعمت به وجود مى آید، بیان مى کند مى گوید: «اگر بخواهیم آنها را غرق مى کنیم، آن چنان که نه فریادرسى داشته باشند، و نه کسى که آنها را از دریا بگیرد» (وَ إِنْ نَشَأْ نُغْرِقْهُمْ فَلا صَرِیخَ لَهُمْ وَ لا هُمْ یُنْقَذُونَ).
به یک موج عظیم، فرمان مى دهیم کشتى آنها را واژگون کند!
یا به یک گرداب، مأموریت مى دهیم آنها را در کام خود فرو بلعد!
یا به یک طوفان، دستور مى دهیم آنها را مانند یک پر کاه بردارد، و در وسط امواج پرتاب کند!
و اگر بخواهیم، خاصیت آب و کشتى و نظم وزش باد، و آرامش دریا را بر هم مى زنیم، تا همه چیز آنها به هم ریزد، این مائیم که: این نظام را تداوم مى بخشیم، تا آنها بهره گیرند، و اگر گهگاه، حوادثى از این قبیل مى فرستیم براى  این است که با توجه به آن، اهمیت نعمتى را که در آن غرقند، بدانند.
«صَرِیخ» از ماده «صراخ» به معنى فریادرس است.
و «یُنْقَذُون» از ماده «انقاذ» به معنى بر گرفتن و نجات دادن است.

و سرانجام، در آخرین آیه مورد بحث، براى تکمیل این سخن مى افزاید: «مگر باز هم رحمت ما شامل حال آنها شود، و تا زمان معینى که پایان زندگى آنهاست از این زندگى بهره گیرند» (إِلاّ رَحْمَةً مِنّا وَ مَتاعاً إِلى حِین).
آرى، با هیچ وسیله اى آنها نمى توانند، نجات یابند جز این که: نسیم رحمت ما بوزد، و لطف ما به یارى آنها بشتابد.
«حِین» به معنى وقت، در آیه فوق، اشاره به پایان زندگى انسان و اجل او است، و بعضى، آن را به پایان جهان تفسیر کرده اند.
آرى، آنها که بر کشتى سوار شده اند (اعم از کشتیهاى بادبانى کوچک قدیم و یا کشتیهاى کوه پیکر اقیانوس پیماى امروز) به خوبى عمق تعبیر این آیه را درک کرده اند، که عظیمترین کشتیهاى جهان در برابر امواج عظیم دریا و طوفانهاى هولناک اقیانوسها همچون یک پر کاه است، و اگر رحمت الهى شامل حال انسانها نباشد، نجات آنها ممکن نیست.
او مى خواهد، در این باریکه اى که در میان مرگ و زندگى است، قدرت عظیم خود را به انسانها نشان دهد، شاید، گم گشتگان راه به خود آیند، و از این طریق راهى به سوى او بگشایند.

1 ـ زخرف، آیه 12.