مى دانیم قرآن براى مرزهاى جغرافیائى و نژادى و طبقاتى و مانند آن، که انسانها را از یکدیگر جدا مى کند، اهمیتى قائل نیست، تنها مرز را مرز «ایمان» و «کفر» شمرده است، و به این ترتیب، تمام جامعه انسانى را به دو گروه «مؤمن» و «کافر» تقسیم مى کند.
قرآن در معرفى «ایمان» در موارد متعددى آن را تشبیه به «نور» کرده است، و «کفر» را به «ظلمت» و تاریکى، و این تشبیه، زنده ترین معرف براى برداشتى است که قرآن از کفر و ایمان دارد.(1)
«ایمان»، یک نوع درک و دید باطنى است، یک نوع، علم و آگاهى توأم با عقیده قلبى و جنبش و حرکت است، یک نوع، باور که در اعماق جان انسان نفوذ  مى کند، و سرچشمه فعالیتهاى سازنده، مى شود.
اما «کفر»، جهل است و ناآگاهى و ناباورى، که نتیجه آن عدم تحریک و فقدان احساس مسئولیت و حرکتهاى شیطانى و مخرب است.
این را نیز مى دانیم که «نور» در جهان ماده، مبدأ هرگونه حیات و حرکت و نمو و رشد در انسان، حیوان و گیاه است، و به عکس «ظلمت» و تاریکى عامل خاموشى و خواب، و در صورت ادامه موجب مرگ و نابودى حیات است.
بنابراین، جاى تعجب نیست که در آیات فوق، یک جا «ایمان» و «کفر» به «نور» و «ظلمت»، و جاى دیگر به «حیات» و «مرگ»، یک جا به «سایه آرام بخش» و «باد سموم» و جاى دیگر، «مؤمن» و «کافر» به «بینا» و «نابینا» تشبیه گردیده است.
و همه گفتنى ها در ضمن این چهار تشبیه، بیان شده.
راه دور نرویم، هنگامى که با یک فرد «مؤمن» نشست و برخاست مى کنیم، اثر این نور را در تمام وجودش احساس مى نمائیم، افکارش روشنى بخش است، سخنانش درخشنده است، اعمال و اخلاقش ما را به حقیقت زندگى و حیات واقعى آشنا مى سازد.
اما «کافر» از تمام وجودش ظلمت مى بارد، جز به منافع مادى و زودگذر خویش نمى اندیشد، فضا و افق فکرش از محدوده زندگى شخصیش فراتر نمى رود، در لابلاى شهوات غوطهور است، و همنشینى او قلب و روح انسان را در امواج ظلمات فرو مى برد که:
همدمىِ مرده، دهد مردگى *** صحبت افسرده، دل افسردگى!
و به این ترتیب، آنچه را که قرآن در این آیات بیان کرده به طور محسوس و ملموس قابل درک است.
 

1 ـ به آیات 257 بقره، 15 و 16 مائده، 1 و 5 ابراهیم، 22 زمر، 9 حدید و 11 طلاق مراجعه شود.