ابراهیم عمرى را به مبارزه با بت پرستى در تمام اشکالش و بهویژه انسان پرستى گذارند و توانست دل هاى آماده را به نور توحید روشن سازد و در کالبد انسان ها جان تازه اى بدمد و گروه هاى بسیارى را از زنجیر خودکامگان رهایى بخشد.
اکنون باید در آخرین مرحله عبودیّت و بندگى خدا گام نهد و هرچه دارد در طبق اخلاص بگذارد و به پیشگاهش تقدیم کند، تا از رهگذر آزمایش هاى بزرگ الهى، با یک جهش بزرگ روحانى، وارد مرحله امامت و پیشوایى انسان ها گردد.
و مقارن همین حال، پایه هاى خانه توحید، خانه کعبه را برافرازد و آن را به صورت یک کانون بى نظیر خداپرستى درآورد و از همه مؤمنان آماده، به کنگره عظیمى در کنار این خانه عظیم توحید دعوت کند.
ماجراى حسادت «ساره» زن نخستین ابراهیم با «هاجر»، کنیزى که او را به همسرى اختیار کرده بود و فرزندى به نام اسماعیل از او تولّد یافت، سبب شد که این مادر و کودک شیرخوار را، به فرمان خدا، از سرزمین فلسطین به بیابان خشک و تفتیده مکّه در لابه لاى آن کوه هاى زمخت و خشن ببرد. و آنها را در آن سرزمین که حتّى یک قطره آب در آن پیدا نمى شد، به فرمان خدا و به عنوان یک آزمایش بزرگ بگذارد و بازگردد.
پیدایش چشمه زمزم و آمدن قبیله «جُرهُم» به آن سرزمین و اجازه خواستن براى زندگى در آن منطقه از «هاجر» که هر کدام ماجراى طولانى و مفصّلى دارد، سبب آبادى این سرزمین شد.
ابراهیم از خدا خواست که آن نقطه را شهرى آباد و پربرکت سازد و دل هاى مردم را به فرزندانش که در آن منطقه رو به فزونى بودند متوجّه گرداند.(1)
جالب اینکه برخى از مورّخان نقل کرده اند: هنگامى که ابراهیم(علیه السلام)، هاجر و اسماعیل را در مکّه گذاشت و مى خواست از آنجا بازگردد، هاجر صدا زد که اى ابراهیم، چه کسى به تو دستور داده ما را در سرزمینى بگذارى که نه گیاهى در آن وجود دارد، نه حیوان شیردهى، و نه حتّى یک قطره آب، آن هم بدون زاد و توشه و مونس؟
ابراهیم(علیه السلام) در پاسخ با یک جمله کوتاه گفت: پروردگارم چنین دستور داده است.هنگامى که هاجر این جمله را شنید، گفت: اکنون که چنین است خدا هرگز ما را به حال خود رها نخواهد کرد.(2)
ابراهیم کراراً از فلسطین به قصد زیارت اسماعیل به مکّه آمد و در یکى از همین سفرها بود که مراسم حج به جا آورد و به فرمان خدا، فرزندش اسماعیل را که نوجوانى برومند و فوق العاده پاک و باایمان بود به قربانگاه برد و حاضر شد این بهترین میوه شاخسار حیاتش را با دست خود در راه خدا قربانى کند.
هنگامى که در مهم ترین آزمایش، به عالى ترین صورتى از عهده برآمد و تا آخرین مرحله، آمادگى خود را در این راه نشان داد، خداوند قربانیش را پذیرفت و اسماعیل را براى او حفظ کرد و گوسفندى به عنوان قربانى براى او فرستاد.(3)
سرانجام ابراهیم با ادا کردن حقّ همه امتحانات و بیرون آمدن از کوره همهآزمایش ها، به بلندترین مقامى که یک انسان ممکن است به آن برسد ارتقا یافت و چنانکه قرآن مى گوید: «خداوند، ابراهیم رابه کلماتى آزمود و او همه آنها را به انجام رساند و به دنبال آن، به او فرمود: من تو را امام و پیشوا قرار مى دهم. ابراهیم که از این مژده به وجد آمده بود، تقاضا کرد که این مقام را فرزندان من نیز ببخش. دعاى او مستجاب شد ولى به این شرط که این مقام به کسى که ظلم و انحرافى از او سرزده باشد، هرگز نخواهد رسید».(4)
 

1 . سوره ابراهیم، آیات 37 تا 41.
2 . ابن اثیر، الکامل فى التاریخ، ج 1، ص 103.
3 . سوره صافات، آیات 102 ـ 107.
4 . سوره بقره، آیه 124.