نه تنها از آیات مورد بحث، بلکه از آیات دیگر قرآن نیز این معنى به خوبى استفاده مى شود که کم و زیاد روزى به دست خداست. او روزى هر کس را بخواهد، وسیع و روزى هر کس را بخواهد، محدود مى سازد. امّا این سخن به آن معنى نیست که بعضى از جاهلان پنداشته اند که باید دست از فعّالیّت کشید و در گوشه اى نشست تا خدا آنچه مقدّر کرده برساند. چنین افراد که تفکّر منفى شان دستاویز خوبى است براى آنها که مذهب را «مخدّر» مى دانند، از دو نکته اساسى غافلند. نخست اینکه خواستن و مشیت و اراده الهى که در این آیات به آن اشاره شده است، یک مسأله دلخواه و بى حساب نیست بلکه همان گونه که سابقاً هم گفته ایم، مشیّت خداوند از حکمت او جدا نیست و همیشه روى حساب لیاقت ها وشایستگى هاست.
دیگر اینکه این مسأله به معنى نفى عالم اسباب نیست، زیرا عالم اسباب، یعنى جهان تکوین نیز خواست خدا و مشیّت تکوینى اوست و هیچ گاه از مشیّت تشریعى او جدا نخواهد بود.
به عبارت روشن تر، اراده خدا در زمینه وسعت و تنگى روزى، مشروط به شرایطى است که بر زندگى انسان ها حکمفرماست و کوشش ها و اخلاص ها وفداکارى ها، و به عکس، سستى و تنبلى و بخل و آلودگى نیّت ها، نقش تعیین کننده اى در آن دارد.
به همین دلیل قرآن مجید کراراً انسان را در گرو کوشش و فعّالیّت خود شمرده و بهره او را از زندگى به میزان سعى و تلاشش مى داند.
لذا در کتاب وسائل الشیعة در بحث تجارت و کسب و کار، بابى در زمینه تلاش براى تحصیل روزى عنوان کرده و احادیث متعدّدى در این زمینه بیان مى دارد. ابواب دیگرى نیز در مذمّت بیکارى، پُرخوابى، تنبلى در طریق تحصیل نیازمندى هاى زندگى منعقد ساخته است.
از جمله در حدیثى که از امیر مؤمنان(علیه السلام) در این ابواب نقل شده است مى خوانیم: إنَّ الأشیاءَ لَمّا ازْدَوَجَت، إزدَوَجَ الکَسَلُ وَالعَجزُ فَنُتِجا بَینَهُمَا الفَقرَ: «هنگامى که موجودات در آغاز با هم ازدواج کردند، تنبلى و ناتوانى با هم پیمان زوجیّت بستند و فرزندى از آنها به نام فقر متولّد شد».(1)
و در حدیثى دیگر از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: لا تَکسَلوا فی طَلَبِ مَعایِشِکُم فَإنَّ آبائنا کانوا یَرکُضونَ فیها وَ یَطلُبونَها: «در طلب روزى و نیازهاى زندگى، تنبلى نکنید، زیرا پدران و نیاکان ما به دنبال آن مى دویدند و آن را طلب مى کردند».(2)
در حدیث دیگرى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم: إنّی لاَبغِضُ الرَّجُلَ أن یَکونَ کَسلاناً عَن أمرِ دُنیاهُ، وَ مَن کَسَلَ عَن أمرِ دُنیاهُ فَهُوَ عَن أمرِ آخِرَتِهِ أکسَلُ: «من مردى را که در کار دنیایش تنبل باشد مبغوض مى دارم. کسى که در کار دنیا تنبل باشد (با اینکه ثمره اش به زودى نصیت او مى شود)، در کار آخرتش تنبل تر است».(3)
و نیز از امام موسى کاظم(علیه السلام) نقل شده است که: إنَّ اللَّهَ تَعالى لَیُبغِضُ العَبدَ النَّوّامَ، إنَّ اللَّهَ لَیُبغِضُ العَبدَ الفارِغَ: «خداوند، بنده پُرخواب را مبغوض مى شمرد، خداوند انسان بیکار را دشمن مى دارد».(4)
 

1 . وسائل الشیعه، ج 12، ص 38 ; کافى ج 5، ص 86، ح 8.
2 . وسائل الشیعه، ج 12، ص 38.
3 . وسائل الشیعه، ج 12، ص 37.
4 . همان.