در شرح زندگى پرماجراى یوسف(علیه السلام)، این پیامبر بزرگ الهى به اینجا رسیدیم که سرانجام پاکدامنى او بر همگان ثابت شد و حتّى دشمنانش به پاکى او شهادت دادند و ثابت شد که تنها گناه او ـ که به خاطر آن وى را به زندان افکندند ـ چیزى جز پاکدامنى و تقوا نبوده است.
در ضمن معلوم شد که این زندانى بیگناه، قلبش کانونى است از علم و آگاهى و هوشیارى و استعداد مدیریّت در سطحى بسیار عالى، زیرا در ضمن تعبیر خواب پادشاه مصر راه نجات از مشکلات پیچیده اقتصادى آینده را نیز به آنها نشان داده است.
به دنبال این ماجرا، قرآن مى گوید: «پادشاه گفت: او [= یوسف] را نزد من آورید تا وى را مخصوص خود گردانم» و از دانش و مدیریّت او براى حلّ مشکلاتم کمک گیرم (وَ قَالَ الْمَلِکُ ائْتُونِى بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِى).
نماینده ویژه ملک در حالى که حامل پیام گرم او بود، وارد زندان شد و به دیدار یوسف7 شتافت. سلام و درود او را به یوسف ابلاغ کرد و اظهار داشت که او علاقه شدیدى به تو پیدا کرده است و به درخواستى که داشتى دایر بر تحقیق و جستوجو از زنان مصر در مورد تو، جامه عمل پوشانیده و همگى با کمال صراحت به پاکى و بى گناهیت گواهى داده اند. اکنون دیگر مجال درنگ نیست برخیز تا نزد او برویم.
یوسف7 نزد ملک آمد و با او به گفتوگو نشست. «هنگامى که ملک با وى گفتوگو کرد ـ و سخنان پرمغز و پرمایه یوسف را که از علم و هوش و درایت فوق العاده اى حکایت مى کرد شنید، بیش از پیش شیفته و دلباخته او شد ـ گفت:
تو امروز نزد ما داراى منزلت عالى و اختیارات وسیع هستى و مورد اعتماد و وثوق ما خواهى بود» (فَلَمَّا کَلَّمَهُ قَالَ إِنَّکَ الْیَوْمَ لَدَیْنَا مَکِینٌ أَمِینٌ).
*
امروز باید در این کشور، در مصدر کارهاى مهم باشى و بر اصلاح امور همّت گمارى، زیرا طبق تعبیرى که براى خواب من کرده اى، بحران اقتصادى شدیدى براى این کشور در پیش است و من فکر مى کنم تنها کسى که مى تواند بر این بحران غلبه کند تویى.
یوسف7 پیشنهاد کرد خزانه دار کشور مصر باشد. «گفت: مرا در رأس خزانه دارى این سرزمین قرار ده; چرا که من هم حافظ و نگاهبان خوبى هستم و هم به اسرار این کار واقفم» (قَالَ اجْعَلْنِى عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ إِنِّى حَفِیظٌ عَلِیمٌ).
یوسف مى دانست که ریشه مهمّ نابسامانى هاى آن جامعه آکنده از ستم در مسائل اقتصادى نهفته است. پس اکنون که آنها به حکم اجبار به سراغ او آمده اند، چه بهتر که نبض اقتصاد کشور مصر را در دست گیرد و به یارى مستضعفان بشتابد، از تبعیض ها تا آنجا که قدرت دارد بکاهد، حقّ مظلومان را از ظالمان بستاند و به وضع بى سروسامان آن کشور پهناور سامان بخشد.
مخصوصاً مسائل کشاورزى را که در آن کشور در درجه اوّل اهمّیّت بود زیر نظر بگیرد و با توجّه به اینکه سال هاى پرنعمت و فراوانى و سپس سال هاى خشکى در پیش است، مردم را به کشاورزى و تولید بیشتر دعوت کند و در مصرف فرآورده هاى کشاورزى تا سرحدّ جیره بندى، صرفه جویى نماید و آنها را براى سال هاى قحطى ذخیره سازد. ازاین رو راهى بهتر از این ندید که پیشنهاد سرپرستى خزانه هاى مصر کند.
بعضى گفته اند: ملک که در آن سال در تنگناى شدیدى قرار گرفته بود و در انتظار این بود که خود را به نحوى نجات دهد، زمام تمام امور را به دست یوسف سپرد و خود کناره گیرى کرد.
ولى بعضى دیگر گفته اند: او را به جاى عزیز مصر به مقام نخست وزیرى منصوب کرد.این احتمال نیز هست که طبق ظاهر آیه مورد بحث او تنها خزانه دار مصر شده باشد.
ولى آیات 100 و 101 همین سوره که تفسیر آن به خواست خدا خواهد آمد، دلیل بر این است که سرانجام او به جاى ملک نشست و زمامدار تمام امور مصر شد، هر چند آیه 88 که مى گوید برادران به او گفتند: یَا أَیُّهَا الْعَزِیزُ، دلیل بر این است که او در جاى عزیز مصر قرار گرفته است.
ولى هیچ مانعى ندارد که این سلسله مراتب را تدریجاً طى کرده باشد. نخست به مقام خزانه دارى و بعد نخست وزیرى سپس به جاى ملک نشسته باشد.
*
به هر حال، خداوند در اینجا مى گوید: «و ما این گونه به یوسف در سرزمین (مصر) قدرت دادیم که هر جا مى خواست در آن منزل مى گزید» و تصرّف مى کرد (وَ کَذلِکَ مَکَّنَّا لِیُوسُفَ فِى الْأَرْضِ یَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَیْثُ یَشَاءُ).
آرى، «ما رحمت (و نعمت هاى مادّى و معنوى) خود را به هر کس که بخواهیم (و شایسته بدانیم) مى بخشیم» (نُصِیبُ بِرَحْمَتِنَا مَنْ نَشَاءُ).
«و هرگز پاداش نیکوکاران را ضایع نمى کنیم» و اگر هم به طول انجامد سرانجام آنچه را شایسته آن بوده اند به آنها خواهیم داد که در پیشگاه ما هیچ کار نیکى به دست فراموشى سپرده نمى شود (وَ لاَ نُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ).
*

ولى مهم این است که تنها به پاداش دنیا قناعت نخواهیم کرد «و پاداش آخرت، براى کسانى که ایمان آورده و پرهیزگارى پیشه کرده باشند بهتر است» (وَ لَأَجْرُ الْآخِرَةِ خَیْرٌ لِّلَّذِینَ آمَنُوا وَ کَانُوا یَتَّقُونَ).