این سوره، در «مکّه» نازل شده و داراى 60 آیه است
محتواى سوره روم
از آنجا که این سوره، مطابق مشهور، تماماً در «مکّه» نازل شده است، محتوا و روح سوره هاى مکى در آن منعکس مى باشد، یعنى بیش از همه چیز، بحث از مسأله «مبدأ» و «معاد» مى کند، چرا که دوران «مکّه» دوران آموزشى اعتقادات اصیل اسلامى، توحید و مبارزه با شرک، و توجه به معاد و دادگاه رستاخیز بود، و در لابلاى این مباحث مطالب دیگرى در ارتباط با آنها نیز مطرح شده است.
در حقیقت مطالب این سوره را، در هفت بخش مى توان خلاصه کرد.
1 ـ پیشگوئى از پیروزى «رومیان» بر «ایرانیان» در جنگى که در آینده، درگیر مى شد، به مناسبت گفتگوئى که میان مسلمانان و مشرکان در این زمینه روى داده بود، که مشروح آن به خواست خدا خواهد آمد.
2 ـ گوشه اى از طرز فکر و چگونگى حالات افراد بى ایمان، و سپس تهدیدهائى نسبت به آنها در مورد عذاب و کیفر الهى در رستاخیز.
3 ـ بخش مهمى از آیات عظمت خداوند در آسمان و زمین، و در وجود انسانها از قبیل خروج حیات از مرگ، و مرگ از حیات، خلقت انسان از خاک، نظام زوجیت و آفرینش همسران براى انسانها، و رابطه مودت در میان آنها، آفرینش آسمان و زمین، اختلاف زبانها، نعمت خواب در شب و جنبش در روز، ظهور رعد و برق و باران، حیات زمین بعد از مرگ، و تدبیر امر آسمان و زمین به امر خدا.
4 ـ سخن از توحید فطرى، بعد از بیان دلائل آفاقى و انفسى، براى شناخت خدا.
5 ـ بازگشت به شرح و تبیین حالات افراد بى ایمان و گنهکار، و ظهور فساد در زمین بر اثر گناهان آنها.
6 ـ اشاره اى به مسأله مالکیت و حق ذى القربى و نکوهش از رباخوارى.
7 ـ بازگشت مجددى به دلائل توحید و نشانه هاى حق و مسائل مربوط به معاد.
روى هم رفته، در این سوره، همچون سوره هاى دیگر قرآن، مسائل استدلالى و عاطفى و خطابى چنان بهم آمیخته شده است که، معجونِ کاملى براى هدایت و تربیت نفوس فراهم ساخته است.
* * *
فضیلت تلاوت سوره روم
در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) ـ که قبلاً نیز به آن اشاره کردیم ـ چنین آمده است:
«هر کس سوره «عنکبوت» و «روم» را در ماه رمضان در شب بیست و سوم، بخواند، به خدا سوگند، اهل بهشت است و هیچ در این سخن استثنا نمى کنم... و این دو سوره، موقعیت مهمى نزد پروردگار دارند».(1)
و در حدیث دیگرى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) چنین آمده: وَ مَنْ قَرَأَها کانَ لَهُ مِنَ الأَجْرِ عَشْرُ حَسَنات بِعَدَدِ کُلِّ مَلَک سَبَّحَ لِلّهِ ما بَیْنَ السَّماءِ وَ الأَرْضِ وَ أَدْرَکَ ما ضَیَّعَ فِى یَوْمِهِ وَ لَیْلَتِهِ: «هر کس سوره «روم» را بخواند، پاداشى معادل ده حسنه به تعداد هر فرشته اى که در میان آسمان و زمین تسبیح خدا مى گوید، خواهد داشت، و آنچه را در روز و شب از دست داده، جبران خواهد کرد».(2)
بدیهى است، کسى که محتواى این سوره را که سراسر درس توحید خدا، و دادگاه بزرگ قیامت است، در روح و جان خود جاى دهد، و مراقبت پروردگار را در هر لحظه، در خود ببیند، و روز جزا و محکمه عدل الهى را مسلم بداند، تقواى الهى، چنان قلبش را پر مى کند که شایسته چنین پاداش بزرگى است.
* * *
1 ـ «ثواب الاعمال» صدوق، طبق نقل تفسیر «نور الثقلین»، جلد 4، صفحه 169.
2 ـ «مجمع البیان»، جلد 8، صفحه 294، آغاز سوره «روم».
