به خواست خداوند، در ذیل آیه 30 سوره «روم» پیرامون فطرى بودن اصل توحید و خداشناسى، مشروحاً سخن خواهیم گفت، آنچه در اینجا ذکر آن لازم است این است که، قرآن مجید در آیات فراوانى از مشکلات و سختى ها به عنوان یک وسیله ظهور و بروز این فطرت انسانى، سخن مى گوید:
در یک جا مى گوید: وَ ما بِکُمْ مِنْ نِعْمَة فَمِنَ اللّهِ ثُمَّ إِذا مَسَّکُمُ الضُّرُّ فَإِلَیْهِ تَجْئَرُونَ * ثُمَّ إِذا کَشَفَ الضُّرَّ عَنْکُمْ إِذا فَرِیقٌ مِنْکُمْ بِرَّبِهِمْ یُشْرِکُونَ: «آنچه از نعمت ها دارید از خدا است، و چون بلائى به شما رسد به درگاه او فریاد مى کشید * اما هنگامى که بلا را از شما بر طرف مى کند باز گروهى از شما مشرک مى شوند»!.(1)  
در سوره «یونس» همین معنى به صورت دیگرى مطرح شده: وَ إِذا مَسَّ الْإِنْسانَ الضُّرُّ دَعانا لِجَنْبِهِ أَوْ قاعِداً أَوْ قائِماً فَلَمّا کَشَفْنا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ کَأَنْ لَمْ یَدْعُنا إِلى ضُرّ مَسَّهُ: «هنگامى که رنج و بلائى به انسان رسد در همان لحظه ما را مى خواند، خفته، یا نشسته، یا ایستاده، اما هنگامى که رنج او را بر طرف ساختیم آن چنان در غفلت فرو مى رود، که گوئى هرگز ما را براى حل مشکلش نخوانده است»!.(2)
در سوره «روم» آیه 33، و سوره «زمر» آیه 49، و در سوره «اسراء» آیات 67 ـ 69 نیز همین مطلب با عبارات دیگر و اشارات پر معنى آمده است.
در آیات مورد بحث نیز خواندیم، که، این گروه مشرکان در حال آلودگى خاطر، به سراغ بتها مى روند، ولى هنگامى که به سفر دریا مى شتابند و طوفان ها و گرداب ها و بادهاى مخالف آنها را احاطه مى کنند، و کشتیشان همچون یک پر کاه روى امواج، به هر سو پرتاب مى شود، و دست آنان از همه چیز، بریده و کوتاه مى گردد، نور توحید در قلبشان درخشیدن مى گیرد، تمام معبودهاى ساختگى به کنار مى روند، و خلوص کامل ـ اما خلوص اجبارى و بى ارزش! ـ فراهم مى شود، ولى به مجرد این که: طوفان ها فرو نشست، و حالت عادى بازگشت، پرده ها فرو مى افتد و خارهاى جانگداز شرک و بت پرستى، در اطراف این گل، ظاهر مى شوند.
ممکن است گفته شود: این حال توجه بر اثر تلقین و رسوبات فکرى  حاصل از فرهنگ اجتماعى و افکار محیط، است.
این سخن در صورتى قابل قبول است که، این مسأله تنها براى افراد مذهبى و در محیط هاى مذهبى آزموده شود، اما با توجه به این که: این حالت حتى براى سرسخت ترین منکران خدا، و در جوامع غیر مذهبى، نیز پدید مى آید، روشن مى شود که ریشه اش در جاى دیگر نهفته است، در ضمیر ناآگاه انسان و در درون فطرت و سرشت او.

1 ـ نحل، آیات 53 و 54.
2 ـ یونس، آیه 12.