این سوره، در «مکّه» نازل شده و داراى 93 آیه است

محتواى سوره نمل

این سوره ـ چنان که گفتیم ـ در «مکّه» نازل شده، و معروف این است بعد از سوره «شعراء» بوده است.
محتواى این سوره، از نظر کلى همان محتواى سوره هاى مکّى است، از نظر اعتقادى بیشتر روى مبدأ و معاد تکیه مى کند، و از قرآن و وحى و نشانه هاى خدا در عالم آفرینش و چگونگى معاد و رستاخیز، سخن مى گوید.
و از نظر مسائل عملى و اخلاقى، بخش قابل ملاحظه اى از سرگذشت پنج پیامبر بزرگ الهى، و مبارزات آنها با اقوام منحرف را بحث مى کند، تا هم دلدارى و تسلّى خاطر براى مؤمنانى باشد که مخصوصاً در آن روز در «مکّه» در اقلیت شدید قرار داشتند.
و هم هشدارى باشد براى مشرکان لجوج و بیدادگر که سرانجام کار خویش را در صفحه تاریخ طاغیان گذشته ببینند، شاید بیدار شوند و به خود آیند.
یکى از امتیازات این سوره، بیان بخش مهمى از داستان «سلیمان» و «ملکه سبا» و چگونگى ایمان آوردن او به توحید، و سخن گفتن پرندگانى، همچون هدهد، و حشراتى همچون مورچه، با سلیمان است.
این سوره، به خاطر همین معنى، سوره «نمل» (مورچه) نامیده شده، و عجب این که: در بعضى از روایات به نام سوره «سلیمان» آمده است، (گاه سوره سلیمان و گاه مورچه!) و چنان که خواهیم دید این نامگذارى ها بسیار حساب شده است، این نامگذارى ها که از تعلیمات پیامبر(صلى الله علیه وآله) سرچشمه مى گرفته، گاهى بیانگر واقعیات مهمى است که در شرایط عادى، مردم از آن غافلند.
ضمناً، این سوره از علم بى پایان پروردگار، و نظارت او بر همه چیز در عالم هستى، و حاکمیت او در میان بندگان که توجه به آن، اثر تربیتى فوق العاده اى در انسان دارد، سخن مى گوید.
این سوره با «بشارت» شروع مى شود، و با «تهدید» پایان مى یابد، بشارتى که قرآن براى مؤمنان آورده، و تهدید به این که خداوند از اعمال شما بندگان غافل نیست.

فضیلت تلاوت این سوره

در حدیثى از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) چنین آمده است: مَنْ قَرَأَ طس سُلَیْمانَ کانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ عَشْرُ حَسَنات، بِعَدَدِ مَنْ صَدَّقَ بِسُلَیْمانَ، وَ کَذَّبَ بِهِ، وَ هُود وَ شُعَیْب وَ صالِح وَ اِبْراهِیْمَ وَ یَخْرُجُ مِنْ قَبْرِهِ وَ هُوَ یُنادِى لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ:
«هر کس سوره طس سلیمان (سوره نمل) را بخواند خداوند به تعداد کسانى که سلیمان را تصدیق و یا تکذیب کردند، و همچنین هود، شعیب، صالح و ابراهیم(علیهم السلام) را، ده حسنه به او مى دهد، و به هنگام رستاخیز که از قبرش بیرون مى آید، نداى لا اله الا اللّه سر مى دهد».(1)
هر چند در این سوره، سخن از موسى و سلیمان و داود و صالح و لوط است و سخنى از هود و شعیب و ابراهیم به میان نیامده، ولى از این جهت که همه انبیاء از نظر دعوت یکسانند، این تعبیر جاى تعجب نیست.
در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «هر کس طواسین ثلاث (سوره شعراء، نمل و قصص که همه با طس شروع شده اند) را در شب جمعه بخواند از اولیاء اللّه خواهد بود، و در جوار او و سایه لطف و حمایتش قرار مى گیرد».(2)

1 ـ «مجمع البیان»، جلد 7، صفحه 209، آغاز سوره نمل.
2 ـ «ثواب الاعمال»، به نقل از «نور الثقلین»، جلد 4، صفحه 74.