از لحظه مرگ، آه و حسرت افراد مجرم شروع مى شود، و آرزوى بازگشت در روح او شعلهور مى گردد، آه و فریادهاى بى فایده و دعاهاى نامستجاب در این زمینه سرمى دهند.
در آیات قرآن، نمونه هاى زیادى از آن به چشم مى خورد که ساده ترین آن را در آیات مورد بحث خواندیم: هَلْ نَحْنُ مُنْظَرُونَ: «آیا به ما مهلتى داده خواهد شد»؟!
در سوره «انعام» آیه 27 مى خوانیم: یا لَیْتَنا نُرَدُّ وَ لانُکَذِّبُ بِآیاتِ رَبِّنا: «اى کاش! ما بازمى گشتیم و آیات پروردگارمان را تکذیب نمى کردیم».
و در سوره «احزاب» آیه 66 آمده است: یا لَیْتَنا أَطَعْنَا اللّهَ وَ أَطَعْنَا الرَّسُولاَ: «اى کاش! ما خدا و پیامبرش را اطاعت کرده بودیم».
در سوره «مؤمنون» آیات 99 و 100 آمده است: حَتّى إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ:
«وضع مجرمان همچنان ادامه دارد، تا زمانى که مرگ به سراغ یکى از آنان بیاید، مى گوید: پروردگارا مرا بازگردانید * تا گذشته تاریکم را جبران کنم و عمل صالحى را انجام دهم»!.
این وضع همچنان ادامه دارد، حتى هنگامى که گنهکاران در کنار آتش دوزخ قرار مى گیرند، باز این سخن را تکرار مى کنند، چنان که در سوره «انعام» آیه 27 مى خوانیم: وَ لَوْ تَرى إِذْ وُقِفُوا عَلَى النّارِ فَقالُوا یا لَیْتَنا نُرَدُّ وَ لا نُکَذِّبَ بِآیاتِ رَبِّنا وَ نَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ: «اگر مجرمان را هنگامى که در کنار آتش قرار گرفته اند ببینى که مى گویند: اى کاش! ما بازمى گشتیم و آیات پروردگارمان را تکذیب نمى کردیم، و از مؤمنان بودیم»!.
ولى بدیهى است این بازگشت در سنت الهى امکان پذیر نیست، اگر میوه نارسى که از درخت جدا شده به درخت بازگردد، و جنینى که ناقص متولد شده به رحم مادر بپیوندد، چنین بازگشتى امکان پذیر است.
بنابراین، تنها راه معقول پیشگیرى از این تأسف ها با انجام اعمال صالح و توبه از گناه به هنگامى که فرصت در دست است مى باشد، و گرنه بقیه بیهوده است.