در آیات گذشته سخن از اعراض کافران، از آیات تشریعى، یعنى قرآن مجید بود، و در آیات مورد بحث، سخن از اعراض آنها از آیات تکوینى و نشانه هاى خدا در پهنه آفرینش است، آنها نه تنها، گوش جان خود را بر سخنان پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى بستند، بلکه چشم هاى خود را نیز از دیدن نشانه هاى حق در اطراف خود محروم مى ساختند.
نخست مى گوید: «آیا آنها به زمین نگاه نکردند، چه بسیار گیاهان از انواع مختلف، نر و ماده، زیبا و جالب و پرفایده در آن آفریدیم» (أَ وَ لَمْ یَرَوْا إِلَى الْأَرْضِ کَمْ أَنْبَتْنا فِیها مِنْ کُلِّ زَوْج کَرِیم). (1)
در اینجا تعبیر به «زوج» در مورد گیاهان قابل دقت است، گرچه غالب مفسران «زوج» را به معنى نوع و صنف، و ازواج را به معنى انواع و اصناف گرفته اند، ولى چه مانعى دارد که زوج را به معنى معروفش که قبل از هر معنى دیگر به ذهن مى آید، بگیریم و اشاره به زوجیت در جهان گیاهان باشد؟!
در گذشته انسان ها کم و بیش فهمیده بودند که، بعضى از گیاهان داراى نوع نر و نوع ماده است، و براى بارور ساختن گیاهان از طریق تلقیح، استفاده مى کردند، این مسأله در مورد درختان نخل، کاملاً شناخته شده بود، ولى، نخستین بار «لینه» دانشمند و گیاه شناس معروف «سوئدى»، در اواسط قرن 18 میلادى، موفق به کشف این واقعیت شد که: مسأله زوجیت در دنیاى گیاهان تقریباً یک قانون عمومى است و گیاهان نیز همانند غالب حیوانات، از طریق آمیزش نطفه نر و ماده بارور مى شوند و سپس میوه مى دهند.
ولى قرآن مجید قرن ها قبل از این دانشمند، کراراً در آیات مختلف به زوجیت، در جهان گیاهان اشاره کرده (در آیات مورد بحث، و در سوره «رعد»، آیه 3، و «لقمان»، آیه 10 و سوره «ق»، آیه 7) و این خود یکى از معجزات علمى قرآن است.
واژه «کریم» در اصل به معنى هر چیز پر ارزش است، گاه در مورد انسان به کار مى رود، گاه گیاهان، و گاهى حتى نامه توصیف به «کریم» مى شود مانند سخن ملکه «سبأ» در مورد نامه سلیمان: (إِنِّی أُلْقِیَ إِلَیَّ کِتابٌ کَرِیمٌ). (2)
و منظور از گیاه کریم، گیاهان پرفایده است و البته هر گیاهى داراى فوائدى است که با پیشرفت علم این حقیقت روز به روز آشکارتر مى شود.

در آیه بعد، به عنوان تأکید و تصریح بیشتر، مى فرماید: «در این خلقت گیاهان ارزشمند، نشانه روشنى بر وجود خدا است» (إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً).
آرى، توجه به این واقعیت که این خاک ظاهراً بى ارزش، با داشتن یک ترکیب معین، مبدأ پیدایش انواع گل هاى زیبا، درختان پر ثمر و میوه هاى رنگارنگ با خواص کاملاً متفاوت است، بیانگر نهایت قدرت خدا است، اما این کوردلان آنچنان غافل و بى خبرند که این گونه آیات الهى را مى بینند، باز هم در غفلتند; چرا که کفر و لجاج در قلب آنها رسوخ کرده، لذا، در پایان آیه مى فرماید: «اکثر آنها هرگز مؤمن نبوده اند» (وَ ما کانَ أَکْثَرُهُمْ مُؤْمِنِینَ).
یعنى این بى ایمانى همچون یک صفت راسخ در آنها شده، و چه جاى تعجب، که از این آیات بهره نگیرند; زیرا قابلیت محل نیز از شرائط اصلى تأثیر است همان گونه که در مورد قرآن مى خوانیم: هُدىً لِلْمُتَّقِیْنَ: «مایه هدایت پرهیزکاران است».(3)

در آخرین آیه مورد بحث، با تعبیرى که هم نشانه تهدید است و هم تشویق، هم بیم است و هم امید، مى فرماید: «پروردگار تو عزیز و رحیم است» (وَ إِنَّ رَبَّکَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ).
«عزیز» به معنى قدرتمندى است که شکست ناپذیر است، هم توانائى بر ارائه آیات بزرگ دارد، و هم در هم کوبنده تکذیب کنندگان است، ولى با این حال «رحیم» است و رحمت واسعه اش همه جا را فرا گرفته، و بازگشت جدى به سوى او در یک لحظه کوتاه کافى است که تمام نظر لطف او را متوجه انسان سازد و بر گناهان گذشته اش قلم عفو کشد.
ممکن است مقدم داشتن صفت «عزیز» بر «رحیم» در اینجا به خاطر این باشد که اگر رحیم را مقدم مى داشت ممکن بود از آن احساس ضعف شود، اما عزیز را مقدم مى دارد، تا روشن گردد که در نهایت قدرت، بسیار مهربان است.

1 ـ معمولاً ماده «رؤیت» بدون «الى» متعدى به مفعول مى شود، و حتى گاه دو مفعول مى گیرد و اگر مى بینیم در اینجا با «الى» متعدى شده به خاطر این است که: به معنى نظر مى باشد که اشاره به نگاه دقیق و غیر سطحى است.
2 ـ نمل، آیه 29.
3 ـ بقره، آیه 2.