این آیه که آخرین آیه سوره «فرقان» است در حقیقت نتیجه اى است براى تمام سوره، و هم براى بحث هائى که در زمینه اوصاف «عباد الرحمان» در آیات گذشته آمده است، روى سخن را به پیامبر(صلى الله علیه وآله) کرده مى گوید: «بگو: پروردگار من براى شما ارج و وزنى قائل نیست اگر دعاى شما نباشد» (قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ).
«یعبؤ» از ماده «عبأ» (بر وزن عبد) به معنى سنگینى است، بنابراین جمله «لا یَعْبأ» یعنى وزنى قائل نیست، و به تعبیر دیگر، اعتنائى نمى کند.
گرچه درباره معنى دعا در اینجا احتمالات زیادى داده شده ولى ریشه همه، تقریباً به یک اصل بازمى گردد.
بعضى گفته اند: دعا به همان معنى دعا کردن معروف است.
بعضى دیگر، آن را به معنى ایمان.
بعضى به معنى عبادت و توحید.
بعضى به معنى شکر.
بعضى به معنى خواندن خدا در سختى ها و شدائد، تفسیر کرده اند اما ریشه همه اینها همان ایمان، و توجه به پروردگار است.
بنابراین، مفهوم آیه، چنین مى شود: آنچه به شما وزن و ارزش و قیمت در پیشگاه خدا مى دهد، همان ایمان، توجه به پروردگار و بندگى او است.
سپس مى افزاید: «شما تکذیب آیات پروردگار و پیامبران خدا کردید، و این تکذیب، دامان شما را خواهد گرفت، و از شما جدا نخواهد شد» (فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً).
ممکن است چنین تصور شود: میان آغاز و پایان آیه، تضادى وجود دارد و یا حداقل ارتباط و انسجام لازم دیده نمى شود، ولى با کمى دقت روشن مى شود، منظور اصلى این است: شما در گذشته آیات خدا و پیامبران او را تکذیب کردید اگر به سوى خدا نیائید، و راه ایمان و بندگى او را پیش نگیرید، هیچ ارزش و مقامى نزد او نخواهید داشت، و کیفرهاى تکذیبتان قطعاً دامانتان را خواهد گرفت.(1)
از جمله شواهد روشنى که این تفسیر را تأیید مى کند، حدیثى است که از امام باقر(علیه السلام) نقل شده: از آن حضرت سؤال کردند: کَثْرَةُ الْقَرائَةِ أَفْضَلُ أَوْ کَثْرَةُ الدُّعاءِ؟:
«آیا بسیار تلاوت قرآن کردن افضل است، یا بسیار دعا نمودن»؟
امام در پاسخ فرمود: کَثْرَةُ الدُّعَاءِ أَفْضَلُ وَ قَرَأَ هذِهِ الآیَةُ: «بسیار دعا کردن افضل است و سپس آیه فوق را تلاوت فرمود».(2)

1 ـ آیه فوق از آیاتى است که میان مفسران بسیار مورد گفتگو است، و آنچه در تفسیر آن گفتیم، روشن ترین تفسیر به نظر مى رسد، ولى جمعى از مفسران معروف تفسیر دیگرى براى آن ذکر کرده اند که خلاصه اش چنین است:
خداوند به شما اعتنائى ندارد; چرا که تکذیب آیات او کردید، مگر این که شما را دعوت به سوى ایمان مى کند (طبق این تفسیر «دعائکم» از قبیل اضافه مصدر به مفعول است، و فاعل آن ضمیرى است که به «ربّى» بر مى گردد، اما طبق تفسیرى که ما انتخاب کردیم «دعائکم» از قبیل اضافه مصدر به فاعل است و ظاهر اضافه مصدر به ضمیر این است که اضافه به فاعل باشد مگر قرینه اى بر خلاف پیدا شود).
در اینجا تفسیر سومى نیز براى آیه گفته شده است و آن این که: هدف بیان این منظور است که شما نوع بشر که غالباً راه تکذیب را پیش گرفته اید، نزد خدا ارج و وزنى ندارید، مگر به خاطر آن اقلیتى همچون «عباد الرحمان» که به سوى خدا مى آیند و با اخلاص او را مى خوانند (این تفسیر گر چه از نظر معنى و محتوا صحیح است ولى با ظاهر آیه چندان سازگار نیست; چرا که ضمیر در «دعائکم» و «کذبتم» ظاهراً به یک گروه، باز مى گردد، نه دو گروه). (دقت کنید).
2 ـ تفسیر «صافى»، ذیل آیه مورد بحث ـ این روایت را تفاسیر دیگر نیز با کمى تفاوت نقل کرده اند. روایات دیگرى که بعضى از «امالى شیخ» و بعضى از تفسیر «على بن ابراهیم»، ذیل آیه مورد بحث نقل شده، نیز شاهد تفسیر فوق است.