از آنجا که در آیات گذشته، سخن از سرنوشت مؤمنان و مشرکان در قیامت و پاداش و کیفر این دو گروه بود، آیات مورد بحث، همین موضوع را به شکل دیگرى ادامه مى دهد و سؤالى را که خداوند از معبودهاى «مشرکان» در قیامت مى کند، همراه جواب آنها به عنوان یک هشدار، بیان مى فرماید:
نخست مى گوید: «به یاد آور روزى را که خداوند همه آنها و معبودهایشان را که غیر از «اللّه» پرستش مى کردند جمع و محشور مى کند» (وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ وَ ما یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ).
و از آنها «سؤال مى کند: آیا شما این بندگان مرا گمراه کردید یا خود آنها راه را گم کردند»؟! (فَیَقُولُ أَ أَنْتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبادِی هؤُلاءِ أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِیلَ).

اما آنها در پاسخ «مى گویند: منزهى تو اى پروردگار براى ما شایسته نبود که اولیائى غیر از تو برگزینیم» (قالُوا سُبْحانَکَ ما کانَ یَنْبَغِی لَنا أَنْ نَتَّخِذَ مِنْ دُونِکَ مِنْ أَوْلِیاءَ).
نه تنها ما آنها را به سوى خود دعوت نکردیم، بلکه ما به ولایت و عبودیت تو معترف بودیم و غیر از تو را معبود براى خود و دیگران برنگزیدیم!.
علت انحراف آنها این بود که: «آنان و پدرانشان را از نعمت ها و مواهب دنیا برخوردار نمودى (آنان به جاى این که شکر نعمتت را به جا آورند در شهوات و کامجوئى ها فرو رفتند) تا یاد تو را فراموش کردند» (وَ لکِنْ مَتَّعْتَهُمْ وَ آباءَهُمْ حَتّى نَسُوا الذِّکْرَ).
«و به همین دلیل فاسد شدند و هلاک گشتند» (وَ کانُوا قَوْماً بُوراً).

در اینجا خداوند روى سخن را به مشرکان کرده، مى گوید: «این معبودانتان شما را در آنچه مى گوئید، تکذیب کردند» مى گفتید: اینها شما را از راه منحرف کردند و به سوى عبادت خود، دعوت نمودند در حالى که آنها گفته شما را دروغ مى شمرند (فَقَدْ کَذَّبُوکُمْ بِما تَقُولُونَ).
و چون چنین است و خود مرتکب انحراف خویش بوده اید، «قدرت ندارید عذاب الهى را از خود بر طرف سازید و خویش را یارى کنید و یا از دیگران یارى بطلبید» (فَما تَسْتَطِیعُونَ صَرْفاً وَ لا نَصْراً).
«و کسى که از شما ستم کند، عذاب شدید و بزرگى به او مى چشانیم» (وَ مَنْ یَظْلِمْ مِنْکُمْ نُذِقْهُ عَذاباً کَبِیراً).
بدون شک، «ظلم» مفهوم وسیعى دارد، هر چند موضوع بحث در آیه «شرک» است که یکى از مصداق هاى روشن ظلم مى باشد، اما با این حال، کلى بودن مفهوم آیه را از بین نمى برد.
جالب این که: «مَنْ یَظْلِمْ» به صورت فعل مضارع آمده است و این نشان مى دهد، قسمت اول بحث ـ اگر چه مربوط به گفتگوهاى رستاخیز است ـ اما جمله اخیر، خطابى است به آنها در دنیا، گوئى همین که دل هاى مشرکان بر اثر شنیدن «گفتگوهاى عابدان و معبودان در قیامت» آماده اثر پذیرى مى شود سخن را از قیامت به دنیا کشانده و به آنها مى گوید: «هر کسى ظلم و ستمى انجام دهد او را شدیداً کیفر مى دهیم».(1)

1 ـ این احتمال نیز وجود دارد که: جمله اخیر نیز دنباله گفتگوى خداوند با مشرکان در قیامت باشد، و مضارع بودن فعل زیانى نمى رساند; زیرا جمله «مَنْ یَظْلِمْ...» به صورت یک قانون کلى (جمله شرطیه) ذکر شده، و مى دانیم: افعال در جمله شرطیه، مفهوم زمانى خود رااز دست مى دهند، و تنها ارتباط شرط و جزا در نظر است.