این سوره، در «مدینه» نازل شده و داراى 64 آیه است

محتواى سوره نور


این سوره را در حقیقت مى توان سوره پاکدامنى و عفت و مبارزه با آلودگى هاى جنسى دانست; چرا که قسمت عمده دستوراتش بر محور پاکسازى اجتماع از طرق مختلف از آلودگى هاى جنسى دور مى زند و این هدف، در چند مرحله پیاده شده است:
مرحله اول ـ بیان مجازات شدید زن و مرد زناکار است که در دومین آیه این سوره با قاطعیت تمام مطرح گردیده.
مرحله دوم ـ به این امر مى پردازد که: اجراى این حدّ شدید، مسأله ساده اى نیست، و از نظر موازین قضائى اسلام شرط سنگینى دارد، نسبت به غیر مرد و همسرش «چهار شاهد» و در مورد مرد و همسرش برنامه «لعان» که شرح آن خواهد آمد باید اجرا گردد، و حتى اگر کسى که دیگرى را متهم مى سازد نتواند ادعاى خود را در محکمه قضاوت اسلامى به ثبوت برساند خود مجازات شدید (چهار پنجم حدّ زنا) خواهد داشت، تا کسى تصور نکند مى تواند، با متهم ساختن دیگران به سادگى آنها را به مجازات اسلامى بکشاند، بلکه به عکس، خودش گرفتار مجازات خواهد شد.
سپس به همین مناسبت «حدیث معروف افک» و تهمتى را که به یکى از همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) زدند مطرح کرده، و قرآن شدیداً این مسأله را تعقیب مى کند، تا کاملاً روشن شود، شایعه سازى درباره افراد پاک چه گناه سنگینى دارد.
در مرحله سوم ـ براى این که تصور نشود، اسلام تنها به مجازات گنهکار قناعت مى کند، به یکى از مهمترین راه هاى پیشگیرى از آلودگى هاى جنسى پرداخته، مسأله نهى از چشم چرانى مردان نسبت به زنان و زنان نسبت به مردان، و موضوع حجاب زنان مسلمان را پیش کشیده، مشروحاً در این زمینه بحث مى کند، چرا که یکى از عوامل مهم انحرافات جنسى این دو مسأله چشم چرانى و بى حجابى است، و تا آنها ریشه کن نشوند آلودگى ها بر طرف نخواهد شد.
در مرحله چهارم ـ باز به عنوان یک پیشگیرى مهم از آلوده شدن به اعمال منافى عفت، دستور ازدواج سهل و آسان را صادر مى کند تا از طریق ارضاى مشروع غریزه جنسى، با ارضاى نامشروع مبارزه کند.
در مرحله پنجم ـ بخشى از آداب معاشرت و اصول تربیت فرزندان نسبت به پدران و مادران را در همین رابطه بیان مى کند، که در اوقات خاصى که احتمال دارد زن و شوهر با هم خلوت کرده باشند، فرزندان بدون اجازه وارد اطاق آنها نشوند، و موجباتى از این راه براى انحراف فکر آنها فراهم نگردد.
و به همین مناسبت، بعضى دیگر از آداب زندگى خانوادگى را، هر چند با مسائل جنسى ارتباط ندارد، ذکر مى کند.
در مرحله ششم ـ که در لابلاى این بحث ها طرح شده، بخشى از مسائل مربوط به توحید و مبدأ و معاد و تسلیم بودن در برابر فرمان پیامبر(صلى الله علیه وآله) را ذکر مى کند; چرا که پشتوانه همه برنامه هاى عملى و اخلاقى، همان مسائل اعتقادى، ایمان به مبدأ و معاد و حقانیت نبوت است، و تا این ریشه نباشد آن شاخ و برگ ها و گل و میوه ها شکوفا نمى گردد.
ضمناً، به مناسبت بحث هاى مربوط به ایمان و عمل صالح، سخن از حکومت جهانى مؤمنان صالح العمل، به میان آمده و به بعضى از دستورات دیگر اسلام نیز اشاره شده است که در مجموع یک واحد کامل و جامع را تشکیل مى دهد.

فضیلت تلاوت این سوره


در حدیثى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ نُور أُعْطِىَ مِنَ الأَجْرِعَشْرَ حَسَنات بِعَدَدِ کُلِّ مُؤْمِن وَ مُؤْمِنَة فِیْما مَضى وَ فِیْما بَقِىَ: «کسى که سوره نور را بخواند (و محتواى آن را در زندگى خود پیاده کند) خداوند به عدد هر زن و مرد با ایمانى در گذشته و آینده، ده حسنه به عنوان پاداش به او خواهد داد».(1)
در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: حَصِّنُوا أَمْوَالَکُمْ وَ فُرُوجَکُمْ بِتِلاوَةِ سُورَةِ النُّورِ وَ حَصِّنُوا بِهَا نِسَاءَکُمْ، فَإِنَّ مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا فِی کُلِّ یَوْم أَوْ فِی کُلِّ لَیْلَة لَمْ یَزْنِ أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ أَبَداً حَتَّى یَمُوتَ:
«اموال خود را از تلف و دامان خود را از ننگ بى عفتى حفظ کنید به وسیله تلاوت سوره نور، و زنانتان را در پرتو دستوراتش از انحرافات مصون دارید که هر کس قرائت این سوره را در هر شبانه روز ادامه دهد، احدى از خانواده او هرگز تا پایان عمر گرفتار عمل منافى عفت نخواهد شد».(2)
توجه به محتواى سوره که از طرق گوناگون و مؤثر به مبارزه با عوامل انحراف از جاده عفت برخاسته، نکته اصلى حدیث فوق و همچنین مفهوم عملى آن را روشن مى سازد.

1 ـ «مجمع البیان»، جلد 7، صفحه 122، آغاز سوره «نور».
2 ـ «مجمع البیان»، ذیل آیه مورد بحث، و کتاب «ثواب الاعمال»، صفحه 109 (طبق نقل «نور الثقلین»، جلد 3، صفحه 568).