1- اعراف در لغت و تفسیر
«اعراف» جمع «عُرْف» (بر وزن قفل) به معناى مکان بلند و مرتفع است، و در اصل از «عرف الفرس» و «عرف الدّیک» که به معناى بال هاى اسب و تاج خروس است گرفته شده، و گاه گفته مى شود که از همان ریشه معرفت و عرفان که به معنى آگاهى نسبت به اشیاء و اطلاع بر خصوصیات آنهاست گرفته شده، زیرا زمین هاى مرتفع از زمین هاى پست و منخفض شناخته شده ترند (و از فراز آنها همه جا را مى توان شناخت).
و گاه گفته مى شود که اعراف مقامات افراد والا مقام و بلند مرتبه است.(1)
در اینکه «اعراف» کجا است؟ و چگونه است؟ اقوال متعددى وجود دارد که در المیزان شش قول از میان آنها بیان شده است:
1- محلى است که مشرف به بهشتیان و دوزخیان است.
2- دیوارى است که تاج مخصوصى همچون تاج خروس دارد!
3- تلّى است میان بهشت و دوزخ.
4- همان دیوارى است که در قرآن به آن اشاره شده که در میان مؤمنان و منافقین قرار مى گیرد، و در آیه 13 سوره حدید درباره آن مى فرماید: (فَضُربَ بَیْنَهُمْ بِسُور لَهُ بابٌ فیهِ الرَّحْمَةُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ العَذابُ): «در میان مؤمنان و منافقان، دیوارى زده مى شود که درونش رحمت است و بیرونش عذاب».
5- اعراف به معناى صراط و پلى است که به روى دوزخ کشیده شده.
6- اعراف به معناى آگاهى بر حال مردم مى باشد.
ولى به اعتقاد ما هرگاه در آیات چهارگانه بالا که سخن از اعراف مى گوید دقت شود ابهامى در معنا «اعراف» باقى نمى ماند، و از آنها به خوبى استفاده مى شود که: اعراف محلى است که مشرف است بر بهشت و دوزخ، گروهى والا مقام از اولیاء الله در آنجا قرار دارند و گروهى وامانده و ضعیف الایمان، و این در زمانى است که مؤمنان خالص بهشت رفته اند و گنهکاران بى ایمان به دوزخ، اما گروهى که اعمال نیک و بدى با هم داشته اند، و از جهتى داراى نقاط مثبت و از جهتى داراى نقاط منفى بوده اند بر اعراف مائده، و در انتظار این هستند که مردان الهى اعراف درباره آنها چگونه عمل کنند؟.
درباره این دو گروه که بر اعراف قرار دارند، و اینکه هر کدام کیانند قبلا ضمن بیان تفسیر آیات به طور مشروع سخن گفته شد.
و از اینجا روشن مى شود که رسالت مردان الهى اعراف در حقیقت یکنوع شفاعت براى کسانى است که «خَلَطُوا عَمَلا صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً» (اعمال نیک و بد را به هم آمیخته اند) و پیوسته در حال اضطراب و نگرانى هستند، هنگامى که از نقطه اعراف به بهشتیان مى نگرند آرزو مى کنند در کنار آنها باشند، و هنگامى که چشمشان به دوزخیان مى افتد مضطرب مى شوند و آرزو مى کنند هرگز در کنار آنها قرار نگیرند.
و از اینجا ضمناً فلسفه وجود اعراف روشن مى شود که هدف نشان دادن مقامات بلند اولیاء الله، و دستگیرى آنها نسبت به واماندگان، و نیز ارائه سرنوشت گروهى از گنهکاران است که سرانجام مشمول شفاعت آن بزرگ مردان خواهند شد.
* * *

 
(1). التحقیق و مجمع البیان و لغات و تفاسیر دیگر.