در پاره اى از تعبیرات نیز دیده مى شود که بعضى خلود را «خلود نوعى» دانسته اند نه شخصى، به این معنا که نوع «انسان کافر» تا ابد در دوزخ مى ماند، ولى اشخاص عوض مى شوند، به این ترتیب که هریک از آنها مدّت معیّنى در دوزخ مى ماند اما چون جاى خود را به دیگرى مى دهند بقاى نوع انسان در دوزخ ابدى خواهد بود!.
مفهوم این سخن آن است که در آینده نیز خلق دیگرى در دنیا مى آید، بازهم گروهى مسیر انحراف را مى پیمایند، و باز هم طعمه آتش دوزخ مى شوند، و دخول آنها در دوزخ هنگامى خواهد بود که خلق پیشین از آن نجات مى یابند!.(1)
این سخن نیز با آیات خلود و جاودانگى عذاب کفّار سازگار نیست و مختصر دقّتى در آیات گذشته براى پى بردن به این ناسازگارى کافى مى باشد، چرا که ظهور یا صریح این آیات خلود شخصى است، و این گونه توجیهات به خاطر همان است که قبلا اشاره شد، یعنى چون نتوانسته اند مشکلات بحث خلود را حل کنند، پناه به این گونه توجیهات برده اند (چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند).
* * *