چرا عذاب الهى این قدر شدید است؟
شدّت و تنوّع و طول مدت این مجازات هاى دردناک، براى بسیارى از افراد، این سؤال را مطرح مى کند که این عذاب هاى شدید از یک سو چگونه با لطف الهى سازگار است؟ و از سوى دیگر چگونه با اعمال دوزخیان تناسب دارد؟ و شاید عدم توانایى بر حلّ این مشکل سبب شده که گروهى آنها را بر معانى مجازى یا مجازات هاى روحانى حمل کنند.
ولى با توجّه به نکته اى که کلید حلّ این گونه مشکلات است و بارها بر آن توجّه داده شد این معمّا گشوده مى شود، و آن اینکه: این عذاب ها غالباً تجسّمى است از اعمال انسان ها و محصول و نتیجه آن است، و نمونه هاى آن را در این جهان مى بینیم.
افرادى هستند که براى یک لذّت خیالى چند روزه گرفتار اعتیادهاى خطرناکى مى شوند و این اعتیادها تمام قواى آنها را تحلیل مى برد و به زودى به صورت موجوداتى ناتوان با انواع بیمارى هاى جانکاه که یک عمر در میان آن دست و پا مى زنند در مى آیند.
یا اینکه بر اثر انحرافات جنسى به بیمارى هاى غیر قابل علاجى همچون بیمارى «ایدز» مبتلا مى شوند، همان بیمارى که وقتى انسان مبتلایان به آن را مى بیند راستى به حال آنها رقّت مى کند و سخت تأسّف مى خورد.
آیا مى توان گفت چرا محصول آن اعتیاد با این انحراف این قدر شدید و دردناک و طولانى است، و میان آنها تناسب منطقى وجود ندارد؟!.
اگر کسى چنین سخنى بگوید فوراً به او مى گویند این خاصیت عمل آنهاست و قبلا نیز به آنان اخطار شده است.
همین معنا در عذاب هاى دوزخیان نیز صدق مى کند.
بسیار دیده شده که افرادى به خاطر سهل انگارى در امر رانندگى در یک حادثه خطرناک دست و پا یا ستون فقراتشان شکسته، و یک عمر از آن رنج مى برند، در حالى که مى توانستند با مراقبت صحیح از مقررات از آن نجات یابند. هنگامى که سخن به آثار طبیعى عمل مى رسد، دیگر جایى براى سؤالات فوق باقى نمى ماند.! اضافه بر این در میان دوزخیان افرادى هستند که دیگران را به این گونه شکنجه ها مبتلا ساختند، اگر انسان اخبارى را که در مورد شکنجه ها حتى در دنیاى امروز تا چه رسد به تاریخ گذشته ثبت شده بررسى کند، باور مى کند که واقعاً افرادى مستحق این کیفرهاى شدید هستند، بلکه گاهى ظلم ظالمان آن قدر بالا مى گیرد و آن قدر جنایت هاى رنگارنگ و بى حساب از آنها سر مى زند که انسان فکر مى کند، هیچ گونه مجازاتى جوابگوى جنایات آنها نیست.