در نخستین آیه به گروهى از کفّار که پیوسته درباره پروردگار به مخاصمه و جدال مشغولند اشاره کرده، مى گوید: «کسانى که کافر شدند لباس هایى از آتش براى آنها بریده مى شود» (وَالذَّینَ کَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِیابٌ مِنْ نار).
آیا مفهوم این سخن آن است که آتش از هر سوى آنها را مانند لباس احاطه مى کند؟ یا اینکه به راستى قطعاتى از آتش به صورت لباس براى آنها بریده و دوخته مى شود، ظاهر آیه معناى دوّم است.
و از آن دردناکتر اینکه «مایع سوزان و جوشان بر سر آنها مى ریزند» (یُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُؤُسِهِمُ الحَمیمُ).
سپس مى افزاید: «این آب سوزان در درون آنها چنان اثر مى کند که «هم درونشان را ذوب مى کند و هم برونشان را»! (یُصْهَر بِهِ ما فی بُطُونِهِمْ وَ الجُلُودُ).
«یصهر» از ماده «صَهْر» (بر وزن قَهْر) به معناى آب کردن پیه و مانند آن است، و نیز هر چیزى که با تابش آفتاب، داغ و دگرگون شود، اطلاق مى گردد.
سپس از مجازات دیگر آنها خبر مى دهد و مى گوید: «براى آنها تازیانه ها یا گرازهایى (آتشین) است» (وَلَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدید).
«مقامع» جمع «مِقْمَعْ» (بر وزن منبر) گاه به معناى تازیانه، و گاه به معناى عمودى که بر کسى مى کوبند، تفسیر شده.
و در پایان وضع کلّى فوق العاده دردناک آنها را چنین ترسیم مى کند: «هر زمان بخواهند از دوزخ و غم و اندوه هاى آن خارج شوند، بلافاصله به آن باز گردانده مى شوند، و به آنها مى گویند بچشید عذاب سوزان را»! (کُلَّما اَرادُوا اَنْ یَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ اُعیدُوا فیها وَ ذُوقُوا عذابَ الحَریقِ).
بدون شک این گونه مجازات هاى دردناک و حتّى کمتر از آن در دنیا باعث مرگ انسان مى شود، ولى ساختار وجود مجرمان در آنجا چنان است که این مجازات ها آنها را از پاى در نمى آورد، تا کیفر سنگین اعمالشان را ببیند، اینها نشان مى دهد که قوانین حاکم بر زندگى آن جهان با این جهان بسیار متفاوت است (دقت کنید).
* *
در دوّمین آیه تعبیر تازه اى درباره لباس هاى دوزخیان شده، مى فرماید: «لباس هاى آنها از «قطران» است، و صورت هایشان را آتش مى پوشاند»! (سَرابیلُهُمْ مِنْ قَطِران وَ تَغْشى وُجُوهَهُمُ النَّارُ).
«سرابیل» جمع «سربال» (بر وزن مثقال) به گفته راغب در «مفردات» به معناى پیراهن است از هر جنسى که باشد.
همین معنا در «لسان العرب» و «صحاح اللغه» نیز آمده است، بعضى نیز آن را به معناى هرگونه لباس تفسیر کرده اند.
در کتاب التحقیق آمده است که سربال به معناى لباسى است که قسمت بالاى بدن را مى پوشاند و «سروال» به معناى چیزى است که قسمت پایین بدن با آن پوشانده مى شود، این واژه (سربال) به پارچه ندوخته اى که بر بدن مى افکنند و زره که در جنگ مى پوشند، نیز اطلاق شده است.
امّا «قَطِرانْ» (در لغت گاه قَطْرانْ و قِطْرانْ نیز تلفّظ مى شود) به معناى مادّه سیاه رنگ قابل اشتعال بدبویى است که از درخت بنام «اَبْهَلْ» مى گرفتند و مى جوشانیدند تا سفت شود، و براى درمان بیمارى «جَرَب» به بدن شتر مى مالیدند، و معتقد بودند این ماده سوزنده، بیمارى جرب را از بین مى برد.(1)
این «قطران گیاهى» است، نوعى قطران دیگر نیز داریم که به هنگام تقطیر زغال سنگ براى تهیه گاز حاصل مى شود.
از بعضى نوشته ها استفاده مى شود که قطران را که مایع روغنى شکل و چسبنده اى است از چوب هاى صمغ دهنده درختان دیگر نیز مى گیرند، از این ماده براى ضدّ عفونى کردن در دامپزشکى استفاده مى کنند.(2)
به هر حال از آیه فوق استفاده مى شود که به جاى لباس، بدن هاى دوزخیان را با نوعى مادّه سیاهرنگ قابل اشتعال مى پوشانند که همه چیزش بر ضدّ انتظارى است که انسان از لباس دارد، لباس زینت است، و از گرما و سرما و خطرات انسان را حفظ مى کند، ولى این لباس دوزخى هم زشت و بد منظر است، هم بدبو است و هم ماده اى است که در آتش دوزخ شعلهور مى گردد!.
این است سزاى کسانى که در برابر کودکان یتیم و مستضعفان برهنه از انواع تجملات و لباس هاى زینتى و زر بفت بهره مى گرفتند و بر آنها فخر فروشى مى کردند، قلب آنها را مى سوزاندند این است سهم ظالمان و مجرمان، از لباس در قیامت.
* * *

(1). تفسیر فخر رازى، جلد 19، صفحه 148.
(2). فرهنگ معین ماده قطران.