اشاره:
همان گونه که پاداش هاى الهى و مواهب بهشتى در قیامت دو گونه است «روحانى» و «جسمانى» که شرح مبسوط آن گذشت، عذاب هاى دوزخى نیز بر دو گونه است: روحانى و جسمانى، زیرا مى دانیم معاد دو جنبه دارد و هر کدام مجازات و پاداش مناسب خود را مى طلبد.
به علاوه اعمال انسان در این جهان نیز دو گونه است «اعمال قلبى و روحى» و «اعمال جسمى و مادى» بنابراین ممکن نیست در آنجا تنها یک نوع پاداش یا کیفر وجود داشته باشد.
آیات مختلف قرآن و روایات اسلامى نیز گواه روشنى بر این مدعاست.
با این اشاره نخست به سراغ مجازات هاى جسمانى دوزخیان مى رویم، و به آیاتى که در این زمینه وارد شده گوش جان فرا مى دهیم، و آنها را تحت عناوین زیر مطالعه مى کنیم.
الف- شدت فوق العاده عذاب هاى دوزخیان.
ب- غذاى دوزخیان.
ج- نوشیدنى هاى آنها.
د- لباس دوزخیان.
هـ ـ سایر عذاب هاى جسمانى آنان.
الف شدت عذاب در دوزخ.
1- (یَوَدُّ المُجْرِمُ لَوْیَفْتَدی مِنْ عَذابِ یَوْمَئِذ ببنیه - وَ صاحِبَتِهِ وَ اَخیهِ وَ فَصیلَته الَّتی تُؤْویه - وَ مَنْ فی الأرْضِ جَمیعاً ثُمَّ یُنْجیهِ)(معارج 11 - 14).
2- (فَیُومَئِذ لا یُعذِبُ عَذابَهُ اَحَدٌ - وَ لا یُوثِقُ وَ ثاقَهُ اَحَدٌ)(فجر 25 - 26).
3- (فَیُعَذِبُهُ الله العذابَ الأکْبَرَ) (غاشیة - 24).
4- (اِنْطلِقُوا اِلى ظِّل ذی ثلاث شُعَب - لاظَلیل وَلا یُغْنى مِنَ اللَّهَبِ - اِنّها تَرْمی بِشَرر کَالقَصْرِ - کَاَنَّهُ جِمالَةٌ صُفْرٌ) (مرسلات 30 - 33).
5- (و یتَجنَّبُها الأشْقى - الذَّی یصْلى النَّارَ الکُبرى - ثُمَّ لا یَمُوتُ فیها وَ لا یَحیى) (اعلى 11 - 13).
ترجمه:
1- گنهکار دوست مى دارد فرزندان خود را در برابر عذاب آن روز فدا کند، و همسر و برادرش را، و قبیله اش را که همیشه از او حمایت مى کردند و تمام مردم روى زمین را، تا مایه نجاتش شود.
2- در آن روز هیچ کس عذابى همانند عذاب او نمى کند و هیچ کس همچون او کسى را به بند نمى کشد.
3- خداوند او را به عذاب بزرگ مجازات مى کند.
4- بروید به سوى سایه سه شاخه! (از دودهاى خفقان بار آتش!) سایه اى که نه آرام بخش است و نه از شعله ها جلوگیرى مى کند، جرقه هایى از خود پرتاب مى کند مانند یک کاخ! گویى (در سرعت و کثرت) همچون شتران زرد رنگى هستند (که به هر سو پراکنده مى شوند).
5- اما بدبخت ترین افراد از آن (تذکر الهى) دورى مى گزیند، همان کسى که در آتش بزرگ وارد مى شود، سپس در آن آتش نه مى میرد و نه زنده مى شود!.
