22- اسراف و تبذیر
اسراف و تبذیر به معناى وسیع کلمه نیز از گناهان بزرگ است که قرآن با اهمیت زیاد از آنها یاد کرده است در مورد اسراف مى فرماید: (وَ اِنَّ المُسْرِفینَ هُمْ اَصْحابُ النَّارِ): «مسرفان اهل آشتند» (مؤمن - 43).
گرچه این سخن در سوره مؤمن از زبان مؤمن آل فرعون نقل شده، ولى قرآن بر آن صحه نهاده است.
و در مورد تبذیر مى فرماید: (اِنَّ المُبَذِّرِیْنَ کانُوا اِخْوانَ الشَّیاطینِ): «تبذیر کنندگان همیشه برادران شیاطین بوده اند» (اسراء - 27) روشن است سرنوشت شیاطین و برادرانشان جز گرفتار شدن در کانون - قهر و غضب اهلى یعنى دوزخ نیست. «اسراف» و «سرف» بر وزن (هدف) به گفته بعضى از ارباب لغت به معناى تجاوز از حد و مرز در هر کارى است، هرچند این واژه بیشتر در مورد تجاوز از حد در هزینه ها اطلاق مى شود.(1)
به همین دلیل مشرکان و گناهکارانى که از حد و مرز الهى تجاوز کرده اند در آیات قرآن مسرف شمرده شده اند، و حتى کشتار افراد بى گناه نیز نوعى اسراف تلقى شده است.
«تبذیر» از ماده «بذر» در اصل به معناى پراکنده ساختن است، و معمولا در مواردى که اموال را بدون هدف پراکنده مى سازند و به اصطلاح ریخت و پاش مى کنند که نتیجه اش اتلاف و تضییع است اطلاق مى شود.(2)
اگر دقیقاً در وضع دنیاى امروز و اسراف تبذیرى که بر آن حاکم است که نه تنها در مواد غذایى و امکانات مادى بلکه در همه چیز از حد و مرز تجاوز مى شود بیندیشیم مى بینیم این اسراف و تبذیرها قبل از آنکه جهنم آخرت را موجب گردد جهنم سوزانى در همین دنیا فراهم ساخته است که صغیر و کبیر در آتش آن مى سوزند و فریادشان به جایى نمى رسد، آنگاه تصدیق خواهیم کرد که مجازات اسراف و تبذیر باید آتش دوزخ باشد.
* * *

(1). مفردات راغب کلمه سرف.
(2). التحقیق فی کلمات قرآن الکریم ماده بذر.