این دو نیز از گناهان کبیره است، زیرا آبرو و حیثیت افراد با ایمان را بر باد مى دهد، همان سرمایه اى که هم وزن خون انسان، و احیاناً از آن بالاتر است، و لذا قرآن و عده عذاب دوزخ درباره آن داده و مى فرماید: (وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَة لُمَزَة - الذَّی جَمَعَ مالا وَعَدَّدَةُ - یُحْسَبُ اَنَّ مالَهُ اَخْلَدَهُ - کَلاَّ لَیُنْبَذَنَّ فی الحُطَمَة): «واى بر هر عیبجوى غیبت کننده اى، همان کس که اموالى را جمع آورى و شماره کرده (بى آنکه حلال و حرام آن را حساب کند) گمان مى کند اموالش او را جاودانه مى سازد، چنین نیست، بزودى در آتش خرد کننده پرتاب مى شود» (هُمَزه - 1 تا 4).
در تفسیر معناى «هُمزَة» و «لُمَزَة» در میان مفسّران گفتگو بسیار است، این دو واژه صیغه مبالغه است که از ماده هَمْز» و «لَمْز» (بر وزن رمز) گرفته شده، بعضى هر دو را به یک معنا یعنى عیبجویى و غیبت تفسیر کرده اند در حالى که بعضى اوّلى را به معناى عیبجویى آشکار و دوّمى را به معناى عیبجویى پنهان و با اشاره چشم و ابرو و مانند آن دانسته اند، و بعضى اوّلى را به معناى غیبت کردن و دوّمى به معناى عیبجویى روبرو، دانسته اند.
به هر حال به نظر مى رسد تمام کسانى که دیگران را به باد استهزاء مى گیرند و با نیش زبان و حرکات چشم و ابرو در پشت سر، و پیش رو، در جستجوى عیب افراد یا پرده برداشتن از عیوب پنهانى و اشکار ساختن آنها هستند تا حیثیت اشخاص را بر باد دهند مشمول این آیه خواهند بود، و همان گونه که آنها شخصیت دیگران را در هم مى شکنند در قیامت آتش دوزخ که «حُطَمَه» (درهم شکننده) است، تمام وجود آنها را در هم مى کوبد و مى شکند!.
این افراد در حقیقت شرورترین خلق خدا هستند چنان که در حدیثى از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) آمده است فرمود: «شما را از شریرترین افرادتان خبر بدهم»؟! عرض کردند آرى اى رسول خدا! فرمود: (المَشَّائُونَ بِانَّمِیمةِ، المُفَّرِقُونَ بَیْنَ الاحِبَّةِ، الباغُونَ لِلْبُرَئاءِ المَعایِبَ) «آنها که بسیار سخن چینى مى کنند و در میان دوستان جدایى مى افکنند و در میان افراد پاک و بى گناه عیب جویى مى کنند».(1)
* * *

(1). اصول کافى، جلد 2 باب النمیمة، حدیث 1، تفسیر قرطبى، جلد 10، صفحه 72 و 71.