16- منع زکات
زکات یکى از ارکان مهم اسلام است و ترک آن از بزرگترین گناهان کبیره محسوب مى شود، و از آنجا که در قرآن مجید هم ردیف شرک و تکذیب معاد شمرده شده، به وضوح روشن مى شود که این عمل از اسباب سقوط در دوزخ است مى فرماید: (فَوَیْلٌ لِلْمُشْرِکِینَ - الذَّینَ لایُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ بِالاخِرَةِ هُمْ کافِرُونَ): «واى بر مشرکان! - همان ها که زکات را ادا نمى کنند و نسبت به آخرت کافرند» (فصّلت - 7).
این آیه در میان مفسّران گفتگوهاى زیادى را بر انگیخته، و در تفسیر آن احتمالات زیادى را داده اند سخن در این است که زکات یکى از فروع دین است، چگونه ترک آن دلیل بر کفر و شرک شمرده شده؟.
بعضى ظاهر آیه را معیار قرار داده و گفته اند ترک زکات هرچند توأم با انکار حکم آن نباشد به خودى خود نشانه کفر است، بعضى دیگر ترک توأم با انکار را دلیل بر کفر دانسته اند، زیرا وجوب زکات از ضروریات اسلام است و منکر آن کافر است.
نکته اى که مى تواند به روشن شدن تفسیر آیه کمک کند این است که زکات در میان دستورات اسلام موقعیت خاصى را دارد، زیرا پرداختن آن نشانه به رسمیت شناختن حکومت اسلامى و ترک آن، غالباً نوعى طغیان و سرکشى و قیام بر ضدّ حکومت محسوب مى شده، و مى دانیم قیام بر ضد حکومت اسلامى موجب کفر است (شرح بیشتر در این زمینه را در تفسیر نمونه جلد 20، صفحه 214 تا 220 مطالعه فرمایید).
آیه کنز (توبه - 35) که قبلا به آن اشاره شد نیز از آیاتى است که مى تواند دلیلى بر این مطلب باشد که ترک زکات از اسباب ورود در دوزخ است.
* *

 
17- خوردن مال یتیمان
خوردن مال همه کس بدون مجوز شرعى حرام است، ولى این حکم در مورد یتیمان بسیار مؤکدتر است، چرا که نیاز شدید آنها از یکسو و نداشتن سرپرست از سوى دیگر، و عدم امکان دفاع از خویش، از سوى سوّم، سبب مى شود که مسأله از اهمیت فوق العاده اى برخوردار گردد.
به همین دلیل قرآن مجید با صراحت کسانى که اموال یتیمان را به ناحق مى خوردند تهدید به آتش دوزخ کرده، مى فرماید: (اِنَّ الَّذینَ یَأکُلُونَ امْوالَ الیَتامى ظُلْماً اِنَّما یَاکُلُونَ فی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعیراً): «کسانى که اموال یتیمان را از روى ظلم مى خوردند فقط آتش مى خورند، و به زودى به آتش سوزان (دوزخ) خواهند سوخت (نساء 1).
در اخبار اسلامى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) نقل شده است که فرمود: (شَرُّ المَأْکَلِ اکْلُ مالر الیَتِیمِ ظُلماً)بدترین خوردن ها، خوردن مال یتیم از روى ستم است.(1)
آیا اینکه قرآن مى گوید کسانى که مال یتیم را مى خورند آتش مى خورند یک تعبیر مجازى است؟ آن گونه که جمعى از مفسّران گفته اند، یا اینکه مى توا آن را بر معناى حقیقى حمل کرد، زیرا این تعبیر نشان مى دهد که اعمال ما علاوه بر چهره ظاهر یک چهره باطن نیز دارد که در این جهان از نظر ما پنهان است، و در قیامت ظاهر مى شود، و مسأله تجسم اعمال نیز از همین جا سرچشمه مى گیرد، روى این حساب حمل آیه بر مفهوم حقیقى بعید به نظر نمى رسد (دقت کنید).
* * *

(1). بحارالأنوار، جلد 76، صفحه 267، حدیث 1.