منکران وجود فعلى بهشت و دوزخ ممکن است به دو اشکال عقلى و نقلى متوسل شوند.
اما اشکال عقلى اینکه ایجاد این دو قبل از قیامت لغو و بیهوده است، چرا که یقیناً قبل از حساب روز قیامت نه کسى وارد بهشت مى شود و نه کسى وارد دوزخ، این درست به آن میماند که از هزار سال قبل خانه اى را براى ساکنان هزار سال بعد بسازند و آماده کنند، آیا این بیهوده نیست؟!.
پاسخ این ایراد روشن است و آن اینکه: این مسأله چنان که گفتیم اثر روانى و تربیتى فوق العاده اى در انسان ها دارد خداوند با این کار به انسان مى فهماند که نه آن پاداش عظیم نسیه است و نه آن کیفر بزرگ هر دو از هم اکنون آماده شده اند، درست به این مى ماند که ما جوائزى را از آغاز سال براى جمعى از دانش آموزان که در آخر سال بیشترین نمره ها را در امتحانات بیاورند آماده کنیم، و حتى در ویترین مدرسه در مقابل چشمانشان بگذاریم، و بگوییم این است پاداش کسانى که بیشترین تلاش را در تحصیل خود داشته باشند، یا اینکه زندان و چوبه دار را برا قاتلان و جانیان جلوتر آماده سازند.
مسلماً این کار نه تنها لغو نیست بلکه اثر عمیق فوق العاه اى دارد، منتها چون بهشت و دزوخ براى اهل دنیا با توجه به حجاب هایى که وجود دارد قابل مشاهده نیست اخبار خداوند و پیامبران معصوم و صادق در این زمینه همان اثر را دارد.
دیگر اینکه مى دانیم در پایان این جهان همه چیز فانى مى شود قرآن مجید مى گوید: (کُلُّ شَىء هالِکُ اِلا وَجْهَهُ) «همه چیز جز ذات پاک او فانى مى شود».
این اشکال نیز از چند طریق قابل پاسخ است.
نخست اینکه منظور از «کل شىء» تمام دنیاست، و آنچه مربوط به دنیاى فانى است، ولى براى بهشت یا دوزخ که جزء سراى باقى است و در ماوراى جهان ماده یا در باطن آن قرار دارد «هلاک» مفهومى ندارد، چرا که آنها از قلمرو دنیاى فانى بیرون هستند.
دیگر اینکه استثناى «وجه» (ذات پاک خداوند) شامل کلیه امورى مى شود که انتساب آن به او چنان قوى و نیرومند است که داخل در مفهوم «وجه» مى شود، و از آنجا که بهشت و دوزخ مظهر رحمت و غضب او و کانون پاداش و کیفر اوست داخل در مستثناست.
سوم اینکه «هلاک» به معناى نبودن کسانى است که از آن بهره گیرند همچون خانه آبادى که اهل آن بمیرند و بى صاحب بماند در این مورد گاه تعبیر به هلاک مى شود.