1- درهاى بهشت در احادیث اسلامى
در هیچ آیه اى از قرآن مجید نیامده است که بهشت هشت در دارد، تنها درباره دوزخ مى خوانیم: (لَها سَبْعَةُ اَبْواب): «براى آن هفت در است» (حجر - 44).
ولى کراراً در احادیث اسلامى به این نکته اشاره شده که بهشت داراى هشت در است، اشاره به اینکه طرق وصول به سعادت که بهشت مظهر آن است از طرق سقوط در دامان بدبختى که جهنّم کانون آن است، بیشتر مى باشد، و رحمت واسعه الهى بر غضبش پیشى گرفته (سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَهُ).
از جمله در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم: اِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمانِیَةَ اَبْواب: «بهشت داراى هشت در است» سپس به شرح این درها پرداخته، مى فرماید: از بعضى از این درها صدیقان وارد مى شوند، و از بعضى شهداء و صالحان، و از بعضى شیعیان و محبّان اهل بیت عصمت(علیهم السلام) و...(1)
در حدیث دیگرى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم: اَحْسِنُوا الظَّنَّ بِاللهِ وَ اعْلَمُوا اَنَّ لِلْجَنَّةِ ثمانِیَةَ اَبْوَابِ عَرْضُ کُلِّ باب مِنْها مَسیرَةُ اَرْبَعینَ سَنَة: «به خدا گمان نیک داشته باشید و بدانید بهشت هشت در دارد، پهناى هر در به اندازه چهل سال راه است»!.(2)
این در حالى است که از بعضى دیگر از احادیث استفاده مى شود که عدد درهاى بهشت هفتاد و یک در است، این مضمون در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) نقل شده.(3)
ممکن است همه این اعداد اشاره به عددهاى تکثیرى باشد که کثرت فوق العاده درها را نشان مى دهد، منتها در یکجا در مقایسه با درهاى جهنم هشت در شمرده شده، تا نشان داده شود که اسباب وصول به سعادت از اسباب بدبختى بیشتر است، و در جاى دیگر اشاره به کثرت اقوامى شده که هر کدام از طریقى به این کانون رحمت الهى راه مى یابند.
از تعبیرات مختلف این روایات به خوبى استفاده مى شود که این درها هماهنگ است با اعمالى که نیکان و پاکان انجام مى دهند، مثلا در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) مى خوانیم: لِلْجَنَّةِ بابٌ یُقالُ بابُ الْمُجاهِدینَ، یَمْضُونَ اِلَیْهِ فَاِذا هُوَ مَفْتُوحٌ وَ هُمْ مُتَقَلِّدُونَ بِسُیُوفِهِمْ... وَ الْمَلائِکَةُ تُرَحِّبُ بِهِمْ «براى بهشت درى است که به آن، در مجاهدان گفته مى شود، هنگامى که به سوى آن مى روند آن در گشوده مى شود، در حالى که آنها شمشیرهایشان را بر کمر دارند و فرشتگان به آنها خوشامد مى گویند»!.(4)
همین معنا به شکل دیگرى در نهج البلاغه آمده است: اِنَّ الْجِهادَ بابٌ مِنْ اَبْوابِ الْجَنَّةِ فَتَحَهُ اللهُ لِخاصَّةِ اَوْلِیائهِ: «جهاد درى از درهاى بهشت است که خدا آن را به روى بندگان خاصش گشوده».(5)
باز در حدیث دیگرى از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) آمده است: اِنَّ لِلْجَنَّةِ باباً یُدْعى اَلرَیّانُ لا یَدْخُلُهُ اِلاَّ الصّائُمونَ: «بهشت درى دارد که سیراب (یا سیراب کننده) نامیده مى شود، و از آن در فقط روزه داران وارد مى شوند».(6)
و نیز از همان حضرت آمده است: اِنَّ لِلْجَنَّةِ بابٌ یُقالُ لَهُ بابُ الْمَعْرُوفِ لا یَدْخُلُهُ اِلاّ اَهْلُ الْمَعْرُوفِ: «بهشت درى دارد به نام در نیکو کارى که جز نیکوکاران از آن وارد نمى شوند.(7)
همچنین در احادیث دیگر اشاره به «بابُ الصَّبْرِ»، «بابُ الشُّکْرِ»، «بابُ الْبَلاءِ» نیز شده، حتى آمده است که درهاى بهشت در سایه شمشیرهاست! ا«اِنَّ اَبْوابُ الْجَنَّةِ تَحْتَ ظِلالِ السُّیُوفِ»(8)مسأله جهاد).
قابل توجه اینکه از بعضى از احادیث استفاده مى شود که درهاى بهشت مردان بزرگ الهى هستند! چنانکه در کافى از امام کاظم(علیه السلام) مى خوانیم که فرمود: اِن عَلیّاً بابٌ مِنْ اَبْوابِ الْجَنَّةِ: «على(علیه السلام) درى از درهاى بهشت است»(9)و در مسیر او گام نهد وارد بهشت خواهد شد.
با توجه به آنچه گفته شد معنا و مفهوم درهاى بهشتى و چگونگى آنها به خوبى روشن مى شود.
* * *

(1). بحارالأنوار، جلد 8، صفحه 121، حدیث 12.
(2). بحارالأنوار، جلد 8، صفحه 131، حدیث 32.
(3). همان مدرک، صفحه 139، حدیث 55.
(4). کافى، جلد 5، صحفه 2، حدیث 2.
(5). نهج البلاغة، خطبه 27.
(6). بحارالأنوار، جلد 93، صفحه 252، حدیث 17.
(7). همان مدرک، جلد 71، صفحه 408، حدیث 3.
(8). میزان الحکمه، جلد 2، صفحه 104 (نقل از در المنثور جلد 1، صفحه 248.
(9). کافى، جلد 2، صفحه 389، حدیث 21.