گاه مى شود انسان را به بهترین باغ ها دعوت مى کنند، و انواع وسایل پذیرائى براى او فراهم مى سازند، اما روحش چنان افسرده و گرفته است که از هیچیک از آنها لذت نمى برد، انسان هنگامى مى تواند از مواهب الهى لذت برد که روح او داراى نشاط باشد.
از آیات مختلف قرآن استفاده مى شود بهشتیان آنچنان غرق نشاطند که آثار آن به خوبى در چهره هاى آنان موج مى زند، تعبیراتى که قرآن در این زمینه به کار برده بسیار جالب و پر جاذبه است: در یکجا مى فرماید: (اُدْخُلُوا الْجَنَّةَ اَنْتُمْ وَ اَزْواجُکُمْ تُحْبَرُونَ): (به آنها گفته مى شود) «وارد بهشت شوید شما و همسرانتان، در حالى که آثار نشاط و شادى در چهره شما کاملا هویداست» (زخرف 70).
«تُحْبَرُونَ» از ماده «حِبر» (بر وزن فکر) به گفته «مقاییس اللغه» در اصل به معناى آثار زیباست، و لذا به اشیاء تزیین شده «مُحَبَّر» (بر وزن مشجّر) گفته مى شود، و به مرکب «حِبر» مى گویند چون اثر جالبى از خود به یادگار مى گذارد، و به علماء «احبار» مى گویند چون آثار با ارزشى دارند، این واژه به معناى سرور و نشاطى که اثرش در چهره ظاهر باشد نیز اطلاق مى شود، و در اینجا همین معنا مراد است.(1)
این مطلب با تعبیر دیگرى در آیه 24 مطففین آمده است: (تَعْرِفُ فى وُجُوهِهِمْ نَظْرَةَ النَّعیمِ): «در چهره هاى آنها طراوت و نشاط نعمت را مشاهده مى کنى»!
«نَظْرَة» در اصل به معنى زیبایى است، و منظور از «نظرة النعیم» طراوت و شادابى خاصى است که بر اثر وفور نعمت و زندگى مرفه به انسان دست مى دهد و حکایت از نشاط درونى مى کند، و چنان است که «رنگ رخساره خبر مى دهد از سرّ درون».(2)
بعضى از مفسّران این واژه را به معناى شادمان و خندان بودن تفسیر کرده اند، همان گونه که در آیه 39 عبس نیز آمده: (وُجُوهٌ یَوْمَئِذ مُسْفِرةٌ ضاحِکَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ): «صورت هایى در آن روز گشاهده و نورانى و خندان و مسرور است».(3)
ولى آیات قبل از آن را به معناى نورانیت و زیبایى و درخشندگى که با هیچ بیانى قابل توصیف نباشد تفسیر کرده اند(4)خداوند در چهره آنان نمایان مى گردد مى دانند.(5)
در تعبیر دیگرى در آیه 8 غاشیه مى خوانیم: (وُجُوهٌ یَوْمَئِذ ناعِمَةٌ لِسَعْیِها راضِیَةٌ): «چهره هایى در آن روز شاداب و با طراوت است (زیرا) از سعى و تلاش خود خشنود است».
«ناعِمَةٌ» از ماده «نعمت» گرفته شده، و در اینجا به معناى غرق نعمت بودن است آن چنان که آثارش از خوشحالى و سرور و شادابى و طراوت در چهره ظاهر شود، بعضى نیز گفته اند از «نعومت» به معناى نرمى و لطافت گرفته شده که آن نیز نتیجه نعمت هاى گوناگون است.(6)
بدیهى است این طراوت و شادابى و صورت هاى نورانى به گفته بعضى از مفسّران همچون ماه شب چهارده مى درخشد تنها معلول نعمت هاى مادى نیست، چرا که نعمت هاى مادى به تنهایى نمى تواند چنین آثارى را به بار آورد، حتماً این اثر نتیجه نشاط معنوى فوق العاده روحانى آنهاست که در جسم آنان پرتوافکن مى گردد، ذیل آیه نیز شاهد و گواه این معناست.
* * *

(1). همین معنا در سوره روم آیه 15 آمده است.
(2). شبیه همین تعبیر در آیات 22 قیامت و 11 سوره دهر آمده است.
(3). تفسیر فخر رازی، جلد 31، صفحه 98 (به عنوان یک قول نقل شده است).
(4). همان مدرک، صفحه 99.
(5). روح البیان، جلد 10، صفحه 371.
(6). تفسیر المیزان، جلد 20، صفحه 274.