قابل توجه اینکه در چندین آیه از آیات قرآن به تعبیر پرمعنایى برخورد مى کنیم که از نکته تازه اى پرده بر مى دارد و آن تعبیر به «نُزُل» است که نخستین بار در سوره آل عمران آیه 198 آمده است، مى فرماید: لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْری مِنْ تَحْتِها الأنْهارُ خالدینَ فیها نُزُلا مِنْ عِنْدِ الله وَ ما عِنْدَ الله وَ ما عِنْدَ الله خَیْرٌ لِلابْرارِ: براى پرهیزگاران، باغ هایى از بهشت است، که از زیر درختانش نهرها جارى است، همیشه در آن خواهند بود.
و این «نخستین پذیرائى» است که از خداوند به آنها مى رسد و آنچه نزد خداست براى نیکان بهتر است.
شبیه این تعبیر در آیه 107 کهف و آیه 19 سجده، و آیه 62 صافّات و آیه 32 فصّلت آمده است.
براى روشن شدن مفهوم حقیقى این آیات باید معناى «نُزُل» دقیقاً روشن شود، «راغب» در «مفردات» مى گوید: النُّزُلُ ما یُعَدُّ لِلنّازِلِ مِنَ الزّادِ: «نزل چیزى است که براى میهمانى که فرود مى آید از زاد و توشه فراهم مى کنند».
طبق این تفسیر تمام نعمت هایى که براى پذیرائى میهمان آماده مى شود مصداق «نزل» است. همین معنا در «صحاح اللغه» و «مقاییس» نیز آمده است.
بعضى از مفسران گفته اند «نُزُل» به معناى پذیرائى سلطان از افرادى است که بر او وارد مى شوند قبل از آنکه حقوق و شهریه اى براى آنها مقرر گردد.(1)
ولى بعضى دیگر گفته اند «نزل» نخستین چیزى است که به وسیله آن از میهمان پذیرائى مى شود (مانند شربت یا میوه اى که در زمان ما در آغاز ورود براى میهمان ها مى آورند».(2)
این معنا با مفهوم «نزول» که به معناى فرود آمدن است تناسب زیادى دارد.
بنابراین با توجه به اینکه قرآن مى گوید: باغ هاى بهشتى (با تمام نعمت ها و مواهبش).
پیش پذیرائى الهى در آن میهمانسراى بزرگ است مفهومش این است که پذیرائى هاى سیار مهم تر و عالیترى در پى آنهاست و شاید اشاره به همان نعمت هاى معنوى و جذبه هاى روحانى و جلوه هاى ربانى باشد، به همین دلیل در آیه 198 آل عمران بعد از جمله نُزُلا مِنْ عِنْدِ الله مى فرماید: وَ ما عِنْدَ الله خَیْرٌ لِلابْرارِ: «آنچه نزد خداست براى نیکان بهتر است» (دقت کنید).
حتى اگر «نزل» به معناى مجموعه طعام و غذایى باشد که براى میهمان آماده مى کنند (آن گونه که از کلمات جمعى از ارباب لغت استفاده مى شود) باز هم نمى توان انکار کرد که پذیرائى شخص کریم و بزرگ منحصر به اطعام میهمان نخواهد بود، بلکه علاوه بر آن، خلعت ها و نعمت ها و جوائزى به آنان هدیه مى کنند که طعام در برابر آن ساده است، بنابراین نزل را هرگونه معنا کنیم اشاره لطیفى به مواهب معنوى روحانى بهشت خواهد داشت.
* * *

(1). تفسیر فخررازى، جلد 25، صحفه 182.
(2). تفسیر المنار، جلد 4، صفحه 314 - به این ترتیب براى «نزل» سه معنا متفاوت و در عین حال متقارب بیان کرده اند.