هرکس مختصر آشنایى با منطق قرآن و اسلام داشته باشد مى داند مقام مجاهدان و شهیدان در اسلام فوق العاده والا است، قرآن با صراحت وعده بهشت را به این گروه ایثارگر داده است، از جمله در آیه 11 توبه مى فرماید: «خداوند از مؤمنان جان ها و اموالشان را خریدارى مى کند که (در برابرش) بهشت براى آنان باشد (به این گونه که) در راه خدا پیکار مى کنند، مى کشند و کشته مى شوند، این وعده حقى است بر او که در تورات و انجیل و قرآن (سه کتاب بزرگ آسمانى) آمده، و چه کسى نسبت به عهدش از خدا وفادارتر است، حال که چنین است بشارت باد بر شما به خاطر معامله اى که با خدا کرده اید، و این پیروزى بزرگى است» (اِنَّ الله اشْتَرى مِنَ الْمُؤْمِنینَ اَنْفُسَهُمْ وَ اَمْوالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یُقاتِلُونَ فی سَبیلِ الله فَیَقتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَیْهِ حَقّا فی التَّوراةِ وَ الأنْجیلِ وَ الْقُرآنِ وَ مَنْ اَوْفى بِعَهْدِهِ مِنَ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَیْعِکُم الذَّی بایَعْتُمْ بِهِ وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ) (توبه 111).(1)
و راستى این تجارت بى نظیر و بى مانندى است: خریدار خداوند، فروشندگان مؤمنان مجاهد، متاعى که خریدارى مى شود جان ها و اموالى است که خداوند خودش به آنها بخشیده، بهایى که براى آن پرداخته مى شود بهشت جاویدان، و سند این معامله سه کتاب بزرگ آسمانى است، و به دنبال همه اینها تبریکى است که این خریدار به این فروشنده مى گوید!
چه تعبیرات زیبا و دلنشین؟ و چه معامله پر سود؟ در برابر یک متاع زود گذر و ناپایدار چه بهاى پر برکت و جاودانى با چه لطف و محبتى که در این معامله از سوى خدا ابراز شده؟!.
لذا در حدیثى مى خوانیم: هنگامى که آیه فوق نازل شده پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) در مسجد بود آیه را با صداى بلند تلاوت فرمود و مردم تکبیر گفتند، مردى از انصار خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم)آمد و پرسید راستى همین آیه بود که نازل شد؟ پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود آرى، مرد انصارى (از روى خوشحالى) گفت: بَیْعٌ رَبیحٌ لانُقیلُ وَ لانَستَقیلُ: «معامله اى است بسیار پر سود، نه تقاضاى فسخ آن را خواهیم کرد و نه فسخ آن را مى پذیریم».(2)
آن بیع را که روز ازل با تو کرده ایم *** هرگز در آن حدیث اقاله نمى رود
ضمناً از آیه فوق استفاده مى شود که نه تنها شهیدان راه خدا، بلکه پیروزمندان در جهاد نیز مشمول چنین معامله اى با خدا هستند، همین قدر که جان خود را در طبق اخلاص گذارده و به میدان جهاد مى آورند مصداق معامله با خداست، و اینکه «یَقْتُلُونَ» (دشمن را مى کشند) مقدم بر «یُقْتَلونَ» (خود آنها شهید مى شوند) شده است، دلیل بر این است که هدف اصلى درهم کوبیدن دشمن است نه شهادت! بنابراین شهادت مقام والائى است که در این مسیر عائد گروهى از سعادتمندان مى شود، اما هرگز جهاد به منظور نیل به شهادت انجام نمى شود، یا به تعبیر روشن تر شهادت هدف نیست، بلکه گذرگاهى است در راه هدف.
* * *

(1). همین معنا در آیات 20 و 21 و 88 و 89 سوره توبه و 12 صف و 142 آل عمران آمده است.
(2). تفسیر درالمنثور، طبق نقل تفسیر المیزان، جلد 9، صفحه 429 (طبع بیروت 405).