در روایات اسلامى تعبیرات مختلفى درباره اعمالى که در میزان عدل الهى در قیامت سگنین و مایه نجات و رو سفیدى است دیده مى شود که در حقیقت بیانگر نظام ارزشى اسلام در مسائل مختلف است:
1- از جمله در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) مى خوانیم: ما مِنْ شَىء یُوْضَعُ فی الْمیزانِ اَثْقَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلْقِ، وَ اِنَّ صاحِبَ حُسْنِ الْخُلْقِ لَیَبْلُغُ بِهِ دَرَجَةَ صاحِبِ الصَّوْمِ وَ الصَّلاةِ: «چیزى در میزان عمل سنگین تر از حسن خلق نیست، و صاحب حسن خلق به خاطر آن به درجه صاحب نماز و روزه مى رسد».(1)
2- در حدیث دیگرى از آن حضرت آمده است که در باب شهادت به یگانگى خدا و نبوت پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم): خَفَّ مِیزانٌ تَرْفَعانِ مِنْهُ، وَ ثَقُلَ میزانٌ تُوضَعانِ فیهِ: «میزانى که این دو از آن برداشته شوند سبک است، و میزانى که این دو در آن گذاشته شوند سنگین است»!.(2)
در حدیث دیگرى از امام باقر یا امام صادق(علیهما السلام) آمده است: ما فی الْمیزانِ شَىءٌ اَثْقَلُ مِنَ الصَّلاةِ عَلى مُحمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ اِنَّ الرَّجُلَ لَتُوْضَعُ اَعْمالُهُ فی الْمیزانِ فَتَمیل بِهِ، فَیُخْرِجُ الصَّلاةَ عَلَیْهِ فَیَضَعُها فی مِیزانِهِ فَیُرَجَّحُ )به(!: «چیزى در ترازوى عمل سنگین تر از صلوات بر محمّد و آل محمّد(صلى الله علیه وآله وسلم) نیست، و کسانى هستند که تمام اعمالشان را در میزان مى گذارند، میزان آن را سبک نشان مى دهد، در اینجا صلوات بر پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) را بیرون مى آورد و برآن مى افزاید میزانش سنگین مى شود».(3)
4- در بعضى از روایات نیز آمده است که اذکارى همچون اَلْحَمْدُ الله وَ سُبْحانَ الله وَ الله اَکْبَرُ و همچنین لا اِلهُ اِلاّ الله میزان عمل را در قیامت پر مى کند.(4)
از این تعبیرات به خوبى استفاده مى شود که گاه اعمال ظاهراً کوچکى به قدرى در پیشگاه خدا ارزش دارد که ترازوى عمل را سنگین مى کند و آن را پر مى سازد، و این به خاطر اهمیتى است که این امور از نظر اسلام دارد: «حقیقت توحید» «حقیقت حمد» «حقیقت تسبیح» و همچنین «ارتباط و پیوند معنوى با محمّد و آل محمّد(صلى الله علیه وآله وسلم)» و «حسن خلق» همه از این امور است.
در بعضى از احادیث گذشته خواندیم که گاه یک دانه خرما که از روى اخلاص کامل در راه خدا انفاق شده است تمام کفه ترازوهاى عدل الهى را که به پهنه آسمان و زمین است پر مى کند!
5- از پاره اى از روایات نیز استفاده مى شود که در آن روز انسان ها را نیز در میزان سنجش مى نهند، و وزن مى کنند، از جمله مرحوم طبرسى در مجمع البیان ذیل آیه 105 کهف مى گوید: در روایت صحیح داریم که پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود: اِنَّهُ لَیَأْتی الرَّجُلُ الْعَظیمُ السَّمینُ یَوْمَ القِیامَةِ لایَزِنُ جَناحَ بَعُوْضَة: «در روز قیامت مردان فربه بزرگ جثه اى در دادگاه خدا حاضر مى شوند که وزنشان حتى به اندازه بال مگسى نیست»!.(5)
چرا که اعمال و افکار و شخصیتشان در این جهان على رغم حسن ظاهرشان همه تو خالى و پوک بوده است.
* * *

(1). سنن ترمذى، جلد 4، صفحه 363، حدیث 2003.
(2). نور الثقلین، جلد 5، صفحه 659 (حدیث 8).
(3). اصول کافى، جلد 2، صفحه 494 باب الصلاة على النبى، حدیث 15 در بحارالانوار همین معنا در جلد 91، صفحه 56 (حدیث 31) از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) نقل شده.
(4). همان مدرک، صفحه 547، حدیث 5.
(5). مجمع البیان، جلد 6، صفحه 497.