4- تجسّم اعمال
اشاره
آنها که با آیات قرآن آشنا هستند به خوبى مى دانند که در قرآن آیات فراوانى داریم که ظاهر آن حاکى از «تجسم» یا «تجسّد» اعمال در قیامت است یعنى در آن روز عمل هرکس، اعم از نیک و بد، در برابر او حاضر مى گردد، و مایه نشاط و سرور، یا شکنجه و عذاب، و سبب افتخار و آبرو و یا رسوایى و شرمسارى مى گردد.
آیا ممکن است اعمال آدمى باقى بماند، در حالى که عبادت از مجموعه حرکاتى است که بعد از انجام محو و نابود مى گردد؟ و از این گذشته آیا ممکن است «عمل» که جزء عوارض وجود انسان است تبدیل به ماده و جسم گردد، و به صورت مستقلى ظاهر شود؟
از آنجا که بسیارى از مفسّران پاسخى براى این دو سؤال نداشتند چاره اى جز این نمى دیدند که در تفسیر این گونه آیات قرآنى قائل به حذب و تقدیر باشند، و بگویند منظور از «حضور عمل» یا «مشاهده اعمال» حضور و مشاهده جزاى عمل و ثواب و عقاب آن است.
ولى ما امروز فکر مى کنیم که هیچ یک از دو ایراد فوق بدون پاسخ نیست، بنابراین دلیلى نمى بینیم که ظواهر این آیاتى را که دلالت بر مجسم شدن اعمال آدمى دارد انکار کنیم.
و اتفاقاً محتواى این آیات با توجه به معناى حقیقى آنها (نه معانى مجازى) بسیار جالب، پر معنا، نافذ و مؤثر و حل کننده بسیارى از مشکلات و سؤالات مربوط به عالم قیامت و عقاب آن است و از نظر تربیتى نیز فوق العاده مفید و مؤثر است.
با این اشاره که شرح آن به خواست خدا بعداً خواهد آمد به سراغ قرآن مى رویم و به آیات زیر گوش جان فرا مى دهیم:
1- (یَوْمَئذ یَصْدُرُ النّاسُ اَشْتاتاً لِیُرَوا اَعْمالَهُمْ - فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّة خیراً یَرَهُ - وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّة شَراً یَرَهُ)
(زلزال 6 و 7 و 8)
2- (وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً وَ لا یَظْلِمُ رَبُّک اَحَداً).
(کهف 49)
3- (یَوْمَ تَجِدُ کَلُّ نَفس ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْر مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوء تَوَدُّ لَوْ اَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ اَمَداً بَعیداً).
(آل عمران 30)
4- (وَبَدا لَهُمْ سَیّئاتُ ما کَسَبُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما کانُوا بِهِ یَسْتَهْزُوُنَ).
(زمر 48)(1)
5- (سَیُطَوَّقُوْنَ ما بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ الْقِیامَةِ).
(آل عمران 180)
6- (وَ اِذَا الْجَحیمُ سُعِّرَتْ - وَ اِذَا الْجَنَّةُ اُزْلِفَتْ - عَلِمَتْ نَفْسٌ ما اَحْضَرَتْ).
(تکویر 12 تا 14)
7- (وَ لِکلٍّ دَرَجاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَلِیُوَفِّیهُمْ اَعْمالَهُمْ وَ هُمْ لایُظْلَمُونَ).
(احقاف 19)
8- (وَ وُفِّیَتْ کُلُّ نَفْس ما عَمِلَتْ وَ هُوَ اَعْلَمُ بِما یَفْعَلُونَ).
(زمر 70)
9- (وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْر یُوَفَّ اِلَیْکُمْ وَ اَنْتُمْ لاتُظْلَمُونَ).
(بقره 272)(2)
10- (ثُمَّ تُوَفّى کُلٌّ نَفْس ما کَسَبَتْ).
(بقره 281، آل عمران 161)
11- (یَوْمَ یُحْمى عَلَیْها فی نارِ جَهَنَّمَ فَتُکْوى بها جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ هذا ما کَنَزْتُمْ لاِ نْفُسِکُمْ فَذُوقُوا ما کُنْتُمْ تَکْنِزُونَ).
(توبه 35)(3)
12- (اِنَّما تُجْزَوْنَ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ).
(طور 16، تحریم 7)(4)
ترجمه:
1- در آن روز مردم به صورت گروه هاى مختلف از قبرها خارج مى شوند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود - پس هرکس به اندازه سنگینى ذره اى کار خیر انجام داده آن را مى بیند، و هرکس به اندازه ذره اى کار بد کرده آن را مى بیند.
2- و همه اعمال خود را حاضر مى بینند و پروردگارت به احدى ظلم نمى کند.
3- روزى که هرکس آنچه را از کار نیک انجام داده حاضر مى بیند، و دوست دارد میان او و آنچه از اعمال بد انجام داده فاصله زمانى زیادى باشد.
4- در آن روز اعمال بدى را که انجام دادده اند براى آنها ظاهر مى شود، و آنچه را استهزاء مى کردند بر آنها واقع مى گردد.
5-... به زودى در روز قیامت آنچه را درباره آن بخل ورزیدند همانند طوقى به گردن آنها مى افکنند!
6- در آن هنگام که دوزخ شعلهور گردد و در آن هنگام که بهشت نزدیک شود، آرى در آن موقع هرکس مى داند چه چیزى را آماده کرده است؟!
7- و براى هر کدام از آنان درجاتى است بر طبق اعمالى که انجام داده اند، تا خداوند کارهاى آنها را بى کم و کاست به آنها تحویل دهد، و به آنها هیچ ستمى نخواهد شد!
8- و به هرکس آنچه انجام داده است بى کم و کاست داده مى شود، و خدا نسبت به آنچه انجام مى دادند از همه آگاه تر است.
9-... و آنچه را از اموال انفاق مى کنید براى خودتان است (ولى) جز براى رضاى خدا انفاق نکنید، و آنچه از اموال انفاق مى کنید به شما داده مى شود و به شما ستم نخواهد شد.
10- و سپس به هرکس آنچه را انجام داده باز پس داده مى شود.
11- در آن روز که آن طلا و نقره را در آتش جهنم گداخته کرده و با آن پیشانى و پهلوها و پشت هایشان را داغ مى کنند (و به آنها مى گویند) که این همان چیزى است که براى خود گنجینه ساختید! پس بچشید چیزى را که براى خود اندوختید!
12-... تنها به اعمالتان جزا داده مى شوید.
* * *