در دهمین آیه سخن از «کاتبان» نامه عمل، و وسعت اطلاعات و آگاهى آنهاست، مى فرماید: «به طور مسلّم نگاهبانانى بر شما گمارده شده - والا مقام و نویسنده - از اعمال شما به خوبى مطلعند و مى دانند چه مى کنید» (وَ اِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظینَ - کِراماً کاتِبِینَ - یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ)
روشن است که منظور از «حافظین» در این جا فرشتگانى است که مأمور حفظ و نگهدارى اعمال انسان ها هستند، نه حفظ کردن در مقابل حوادث گوناگون.
در واقع خداوند این فرشتگان را به چهار وصف توصیف کرده است که لازم و ملزوم یکدیگرند، اوّل محافظت و مراقبت نسبت به اعمال انسان هاست.
سپس با توصیف آنها به «کرام» (جمع کریم) اشاره به بزرگوارى آنها مى کند، گرچه مأمور ثبت تمام اعمال انسانى هستند ولى این کار هرگز آمیخته با خشونت نیست، بلکه توأم با لطف و بزرگوارى است!
بعضى گفته اند: بزرگوارى آنها از این نظر است که اعمال نیک را بلافاصله با پاداشى ده برابر ثبت مى کنند، و در ثبت اعمال بد چنانکه قبلا هم طبق روایتى اشاره شد چند ساعت به تأخیر مى اندازند، شاید صاحب عمل توبه کند، گاه نیز گفته شده بزرگوارى آنها به این است که اعمال نیک را به آسمان ها مى برند و میان فرشتگان افشا مى کنند، ولى اعمال بد را با الهام از ستّار العیوب بودن خداوند کتمان مى کنند!
بعلاوه بزرگوارى آنها سبب مى شود که انسان مراقبت بیشترى از اعمال خود کند چرا که هیچکس دوست ندارد کار زشتى نزد شخص بزرگوارى انجام دهد.
توصیف سوّم «کاتبین» است که شرحى است بر چگونگى محافظت آنها نسبت به اعمال آدمى، صریحاً مى گوید: آنها همه اعمال را مى نویسند تا بدانید چیزى از آنها فوت نمى شود.
و از آن جا که حفظ و کتابت نیاز به آگاهى همه جانبه دارد، در چهارمین توصیف مى فرماید: «آنها مى دانند شما چه مى کنید» این تعبیر هم سخنان را شامل مى شود و هم اعمال اعضاى تن و هم اعمال قلبى.
ذکر واژه «حافظین» به صورت جمع یا به خاطر این است که دو فرشته در روز و دو فرشته در شب مراقب اعمال انسان ها هستند (همان گونه که در بعضى از روایات آمده)(1)همه انسان ها هستند و فرشتگانى که مراقب همه مردم هستند، جمع مى باشند.
* * *

(1). وسائل الشیعه، جلد 3، صفحه 154 و 155 باب 28 از ابواب مواقیت - در این باب روایات متعددى است که مى گوید: هرگاه کسى نماز صبح را در آغاز طلوع فجر انجام دهد ملائکه شب و روز که در حال تغییر مأموریتند هر دو آن را ثبت مى کنند، در تفسیر آیه 78 سوره اسراء (ان قرآن الفجر کان مشهوداً) نیز روایات متعددى از طرق شیعه و اهل سنت نقل شده است (به تفسیر نمونه ذیل همان آیه مراجعه کنید).