جایگاه هر آیه را با زمان و مکان نزولش با آیات قبل و بعدش، با قرائن داخلى و خارجى آن روشن مى سازد که بدون اینها فهم دقیق معناى آیه ممکن نیست.
به تعبیر دیگر تفسیر ترتیبى هر آیه اى را درست در جاى خود مى بیند، و رابطه آن را با حیات جامعه اسلامى و پیشرفت و تکامل آن در نظر مى گیرد، و این رابطه مسائل زیادى را کشف مى کند.
در حالى که در تفسیر موضوعى آیات از شکل حوادث عینى و جزئى در آمده شکل کلى به خود مى گیرد و از جایگاه خود تا حدى دور مى شود.
ولى در عوض تفسیر موضوعى مى تواند از مسائل زیر پرده بردارد:
1- ابعاد پراکنده یک موضوع را که در آیات مختلف آمده در کنار هم قرار مى دهد و موضوعات را به صورت چند بعدى و جامع مى نگرد و طبعاً حقایق تازه اى از آن کشف مى کند.
2- ابهاماتى که در بدو نظر در بعضى از آیات قرآن به چشم مى خورد با توجه به اصل اساسى «القرآن یفسر بعضه بعضاً» (آیات قرآن یکدیگر را تفسیر مى کنند) بر طرف مى سازد.
3- جهان بینى اسلام، و بطور کلى، نگرش آن را در هر مسأله و هر موضوع آشکار مى سازد.
4- بسیارى از اسرار نهفته قرآن را تنها با روش تفسیر موضوعى مى توان آشکار ساخت و به ژرفاى آیات آن تا آن جا که در حوصله استعداد انسان هاست دست یافت.
بنابراین هیچ مسلمان ژرف اندیش و آگاهى بى نیاز از این دو نوع تفسیر نیست.
گرچه از قدیمى ترین ایام حتى از عصر ائمه هدى(علیهم السلام) تفسیر موضوعى مورد توجه بوده، و دانشمندان اسلام در این زمینه کتاب ها نوشته اند که نمونه روشن آن کتاب هاى «آیات الاحکام» است، ولى باید اعتراف کرد که تفسیر موضوعى از رشد شایسته خود بى نصیب بوده، و هنوز مراحل طفولیت خود را طى مى کند، و باید در پرتو زحمات دانشمندان به محل شایسته خود برسد.
کتاب حاضر «پیام قرآن» که با ابداع «یک روش کاملا تازه» در تفسیر موضوعى قرآن، گام هاى جدیدى را در این موضوع برداشته و بحمدالله از استقبال گسترده و حمایت روز افزون قشرهاى وسیعى بهره مند بوده است باز در آغاز راه است، و نیاز به همکارى و همفکرى بیشتر از سوى علماى اسلام و مفسران عالى مقام دارد تا بتواند به هدف نهایى برسد، و ما همیشه در انتظار نظرات تکمیلى اهل نظر و ارباب معرفت بوده و هستیم، و از خداى بزرگ توفیق و هدایت بیشتر را مى طلبیم.
قم - حوزه علمیه
آیة الله مکارم شیرازى