انسان عادى هر قدر از نظر نیروى اراده و فکر، قوى باشد بالاخره رنگ محیط را خواه ناخواه به خود خواهد گرفت، مخصوصاً انسانى که درس نخوانده و روحیه اى دست نخورده داشته باشد.
با این وصف عجیب است کسى که پرورش یافته محیط بت پرستى باشد، و چهل سال تمام در محیطى که بت، عزیزترین و مقدّس ترین موجودات محسوب مى گردد ناظر این صحنه ها باشد، بت شکن از آب درآید، آن هم چه بت شکنى!.
کسى که پرورش یافته محیط جهل و فساد است، بنیانگزار علم و تمدنى درخشان گردد.
شنیده ایم از دانشگاهها و مراکز علم و تمدن جهان فیلسوف بزرگ و نابغه اى برخیزد، ولى کسى نشنیده از میان اقوام وحشى یا نیمه وحشى چنین کسانى برخیزد، و اگر برخواستند حتماً خارج از محدوده قوانین و عوامل عادى طبیعى است.
راستى چگونه مى توان باور کرد، میحطى که هرگز نسیم علم و دانش و فرهنگ به آن نوزیده مرکز پخش امواج نیرومند علم و فرهنگ گردد؟
اگر از یک زمین مستعد و آماده، گلها و گیاهان با طراوت برویند جاى هیچ گونه تعجب نیست، تعجب در این است که از زمین شوره زار نامستعدى بوستان و گلستان پر رونقى بوجود آید.
***