منظور از معارف دینى همان عقائد مربوط به آفرینش جهان و مبدأ بزرگ عالم هستى، و صفات ذات پاک او، و مسائل مربوط به آفرینش و سرنوشت انسان، و عوالم بعد از این جهان، و سفیران وحى و شرایط و صفات آنان و همچنین جانشینان آنهاست.

خلاصه آنچه مربوط به «ایدئولوژى مذهبى» و زیر بناى مسائل دینى مى باشد.

از بررسى آیات قرآن مجید به خوبى برمى آید که آیات مربوط به معارف اسلامى کاملا در سر حد اعجاز است.

البته ذکر یک نکته در اینجا لازم بنظر میرسد و آن اینکه:

ممکن است سخن درباره «معارف قرآن» و «فرهنگ عقائد اسلامى» که از قرآن اقتباس شده، امروز براى ما ساده جلوه کند، زیرا آنچه در قرآن مى یابیم همان است که ما از روزهاى نخست که در محیطهاى اسلامى پرورش یافته ایم به آن ایمان داشته ایم، و براى ما تازگى ندارد.

و لى نباید فراموش کرد که گذشته از حقایق جالب عمیقى که در این زمینه ها در قرآن وجود دارد و براى اکثر مسلمانان هنوز بطور کامل تشریح نشده، و مسلماً آشنائى با آنها موجب آشنائى بیشتر به اهمیت این کتاب آسمانى است، در مورد همان عقایدى را که با آنها آشنائى داریم شرط انصاف این است که براى درک چگونگى تعلیمات قرآن در مورد آنها وضع موجود را که زائیده قرآن است بکلى فراموش کنیم، و خود را در یکى از دو محیط فرض کنیم:

1 ـ محیط جاهلیت، یا عصر پیدایش و طلوع قرآن.

2 ـ محیط مذاهب دیگر مانند مذهب یهود و مسیحیت، یا مذاهبى همچون بودائیت و مجوسى گرى.

اگر ما طرحى را که آنها درباره معارف و ایدئولوژیها و مسائل اصولى و اساسى مذهب ارائه میدهند با معارف و تعلیماتى که از قرآن به دست مى آید «مقایسه» کنیم تفاوت میان این دو کاملا روشن میگردد.

اصولا این روش (روش مقایسه) در بسیارى از علوم بکار میرود و نتایج درخشانى به بار آورده است و همان چیزى است که در اصطلاح متداول امروز ما به عنوان «روش تطبیقى» و در اصطلاح عربى امروز به عنوان «المنهج المقارن» نامیده مى شود.

(مثلا) منظور از «حقوق طبیعى» ارزیابى یک روش حقوقى معیّن، با در نظر گرفتن روشهاى حقوقى دیگر از طریق مقایسه و ارزیابى متقابل است، و مطئناً هر گونه ارزیابى درباره هر موضوعى بدون استفاده از این روش تحقیقى ناقص و ناتمام خواهد بود.

ما نیز در ارزیابى معارف اسلامى میخواهیم از «روش تطبیقى» استفاده کنیم و عقاید و معارف مذاهب مختلف را در برابر یکدیگر چیده، و یک بررسى همه جانبه روى آنها انجام دهیم و مزایاى معارف قرآن را بر آنها دریابیم.